Walka z przestępczością związaną z porwaniami dla okupu to jedno z najpilniejszych wyzwań, przed którymi stoją organy ścigania na całym świecie. Porwania dla okupu są zbrodniami o wyjątkowej brutalności i podłości, które niosą ze sobą ogromne cierpienie dla ofiar i ich bliskich. Aby skutecznie przeciwdziałać tym przestępstwom i zapewnić bezpieczeństwo społeczeństwu, organy ścigania muszą działać z determinacją, sprawnie współpracować oraz wykorzystywać zaawansowane metody śledcze.
CZYM SĄ PORWANIA DLA OKUPU?
Porwania dla okupu są przestępstwem naruszającym zakaz trzymania w niewoli oraz zakaz poddawania torturom, a tym samym godzą w bezpieczeństwo i wolność człowieka. Zjawisko to umiejscowione jest w art. 252 polskiego Kodeksu Karnego z 1997 r. pod nazwą wzięcie i przetrzymywanie zakładnika.
Owe przestępstwo polega na uprowadzeniu lub przetrzymywaniu człowieka w niewoli, często z zastosowaniem wobec niego tortur oraz zmuszania innego podmiotu do zapłacenia okupu w zamian za uwolnienie zakładnika.
ROLA ORGANÓW ŚCIGANIA
Organizacja i działalność Policji jest kluczowym elementem w aspekcie właściwego administrowania bezpieczeństwem, bez którego stabilne funkcjonowanie państwa byłoby nieprawdopodobne. Na funkcjonariuszach spoczywa w dużej mierze ciężar kształtowania zaufania obywateli do państwa, budowy jego autorytetu i prestiżu, a do ich zadań sprowadza się m.in. egzekwowanie prawa, zapobieganie przestępczości, czy też ochrona praw obywateli.
DZIAŁANIA ORGANÓW ŚCIGANIA W PRZYPADKU PORWANIA DLA OKUPU
Po uzyskaniu pierwszych informacji o przestępstwie, Policja tworzy kilkanaście wersji przebiegu zdarzenia. Wersją jest hipotetyczne założenie co do celu i motywów działania sprawców, jak i okoliczności zdarzenia oraz jego przebiegu. Wersje kryminalistyczne powstają w oparciu o wiedzę organów ścigania oraz intuicję, która odgrywa ważną rolę w procesie ich tworzenia.
Następnie składający zawiadomienie o przestępstwie zostaje przesłuchany w charakterze świadka. Organy ścigania są zobowiązane przedsięwziąć niezbędne czynności mające na celu wyjaśnienie sprawy. Istotnym jest, aby sprawę porwania dla okupu od samego początku prowadzili wyspecjalizowani i doświadczeni funkcjonariusze. Jeśli pokrzywdzony nie wykazuje chęci do współpracy z Policją, zwiększa się ryzyko dekonspiracji, ponieważ zgodnie z zasadą legalizmu, organy ścigania mają obowiązek działania w sprawie niezależnie od woli pokrzywdzonego.
Przestępstwo porwania dla okupu jest sytuacją kryzysową, do której rozwiązania angażuje się różne osoby i instytucje, najczęściej w postaci negocjatorów policyjnych. Przekazanie okupu powinno być zabezpieczone operacyjnie przez Policję. Jest to kluczowy moment, bowiem wówczas zachodzi możliwość podjęcia tropu i czynności zmierzających do uwolnienia zakładnika.
Uwolnienie zakładnika powoduje przejście do końcowej fazy realizacji akcji policyjnej, której celem jest zatrzymanie wszystkich osób odpowiedzialnych za przestępstwo, niezależnie od tego, czy do uwolnienia zakładnika doszło przed, czy po przekazaniu okupu.
ROLA POKRZYWDZONYCH PRZESTĘPSTWEM W CZYNNOŚCIACH POLICJI
Artykuł 240 § 1 Kodeksu Karnego wprowadza obowiązek poinformowania organów ścigania o przygotowaniu, usiłowaniu lub popełnieniu przestępstwa porwania dla okupu.
Bliscy zakładnika nierzadko nie wykazują chęci do współpracy z organami ścigania. Z reguły ma to miejsce, gdy ofiarę łączyły ze sprawcą wspólne interesy finansowe, nie zawsze zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym. Odmiennym powodem niezawiadamiania Policji o wystąpieniu przestępstwa jest obawa o życie porwanego lub strach przed sprawcami uprowadzenia. Zdarzają się także przypadki, że organy ścigania dostaną zawiadomienie o przestępstwie, ale rodzina zakładnika dawkuje informacje na temat porwania oraz nie przekazuje wyników uzgodnień z porywaczami lub przekazuje fałszywe informacje.
Aktywny udział pokrzywdzonego w czynnościach organów ścigania bezspornie przyczynia się do wykrycia i ujęcia sprawców porwań okupowych.
Uprowadzony jest źródłem nieocenionych informacji, gdyż to on najdłużej ma najbliższy kontakt z porywaczem oraz może znacznie pomóc w jego identyfikacji.
Wielce istotnym czynnikiem decydującym o powodzeniu działań Policji w kontekście współpracy z pokrzywdzonymi i jego bliskimi, jest wzajemne zrozumienie i zaufanie.
B. Hołyst: Kryminalistyka, wyd. LexisNexis, Warszawa 2007.
J. Kaczmarek, M. Kierszka: Porwania dla okupu, Warszawa 2003.
J. Kaczmarek: Przestępstwo wzięcia i przetrzymywania zakładnika. Aspekty prawne i kryminologiczne, Warszawa 2013.
J. W. Wójcik: Porwanie dla okupu. Zagadnienia kryminologiczne i kryminalistyczne, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki Zarządzania i Administracji w Warszawie” 2011, nr 1 (14).
M. Adamczyk, K. Pruszkiewicz-Słowińska: Długość postępowania w sprawie o porwanie dla okupu a wtórna wiktymizacja, „Studia Prawnoustrojowe” 2014, nr 23.
K. Pruszkiewicz-Słowińska: Porwania dla okupu – analiza roli pokrzywdzonego, Olsztyn 2014.
R. Wilk: Znaczenie działań Policji dla bezpieczeństwa publicznego, „Security, Economy & Law” 2014, nr 4.
A. Staszak: Porwania w celu wymuszenia okupu: studium kryminalistyczne, Zdzieszowice 2010.
Bezpiecznik.org 