Na stan bezpieczeństwa społecznego wpływa wiele czynników i jednym z nich jest czynnik kulturowy. Kultura wpływa na wartości społeczne oraz zachowania i przekonania ludzi. Nie jest elementem niezmiennym. Mimo to, stanowi zbiór strategii, autorytetów, motywów i wzorców. Elementy, które składają się na czynnik kulturowy to przede wszystkim: tożsamość kulturowa, tożsamość narodowa, integracja społeczna mniejszości m.in. etnicznych i językowych. Z drugiej strony będzie to także sfera podzielanych wartości, wspólny język, religia. Świadomość kulturowa wpływa na proces kształtowania poglądów, co oddziałuje na to, jak ludzie interpretują otaczający ich świat oraz jak postrzegają i odnoszą się do innych. Oznacza to, że często przez pryzmat własnych standardów kulturowych, jednostki starają się zrozumieć zachowanie i korzyści odmiennych kulturowo społeczeństw.
Determinanty historyczne strefy kulturowej
Najważniejszym elementem kształtowania się kultury są doświadczenia historyczne danej zbiorowości. Każda społeczność powstała na skutek osiedlenia się i nawiązania więzi społecznych, co niejednokrotnie oznacza emocjonalne przywiązanie do danego terytorium. Wraz z tym, istotna jest pamięć o toczonych wojnach i doznanych krzywdach. Warto zaznaczyć, iż położenie geograficzne i zasoby naturalne stanowią istotny czynnik wpływający na strategię bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego.
Innymi znaczącymi elementami, które wpłynęły na ukształtowanie się danej świadomości kulturowej są:
- język – inaczej mowa. Według słownika PWN należy zdefiniować go, jako “system znaków dźwiękowych służących do porozumiewania się przez członków danego narodu, społeczeństwa”.
- religia – według słownika PWN: “zespół wierzeń dotyczących istnienia Boga lub bogów, pochodzenia i celu życia człowieka, powstania świata oraz w związane z nimi obrzędy, zasady moralne i formy organizacyjne”. Przykładem, który ilustruje wpływ religii na postępowanie wyznawców, jest sztuka występująca w islamie [tzn. wobec zakazu przedstawiania postaci ludzkich i zwierzęcych, artyści skupili się na motywach roślinnych].
- symbole i mity – odnoszące się do historii i przedmiotów, które wywodzą się z wierzeń danej społeczności. Niejednokrotnie grupy są związane emocjonalnie z danym symbolem, a jego naruszenie jest potępiane.
- normy i zwory – zasady określające, które zachowanie będzie społecznie akceptowane i społecznie negowane w danej sytuacji.
Współczesne determinanty strefy kulturowej
Kultura, będąca podstawą do wytworzenia świadomości kulturowej, ulega przekształceniom. Ma na to wpływ kilka współczesnych elementów. Najważniejszym zjawiskiem, wpływającym na trwałość i wyjątkowość kultury, jest globalizacja. Ów proces prowadzi do coraz większej zależności między państwami, gospodarkami i społeczeństwami. W pozytywnym aspekcie opiera się na łatwiejszym dostępie do informacji, nowoczesnych technologiach i szybkim przepływie ludzi, dóbr i usług między krajami. Dzięki łatwiejszemu dostępowi do informacji, kultury coraz częściej wpływają na siebie nawzajem, co może prowadzić do modyfikacji tradycji i obyczajów.
Następnym elementem są migracje. Jest to proces, w którym ludzie przemieszczają się dobrowolnie lub z przymusu z jednego miejsca do drugiego. Według danych opublikowanych przez ONZ liczba migrantów międzynarodowych wyniosła w 2020 roku do 281 mln, co odpowiada 3,6 proc. światowej populacji. W wyniku migracji, tradycje i obyczaje ludzi z różnych kultur mogą się ze sobą spotkać i zacząć wpływać na siebie nawzajem, co prowadzi do kształtowania się nowych stref kulturowych. W wyniku tego procesu powstają nowe kultury hybrydowe, łączące elementy różnych kultur.
Warto zaznaczyć, iż coraz łatwiejszy dostęp do technologii, Internetu i mediów społecznościowych, umożliwia przekazywanie informacji oraz komunikowanie się z ludźmi z innych kultur na całym świecie. Przyspiesza to proces budowania mostów międzykulturowych, promowania tolerancji i zrozumienia między różnymi grupami ludzi.
Wpływ czynnika kulturowego na społeczność
Najważniejszym skutkiem wpływu kulturowego, jest to, jaki stosunek do władzy ma dana społeczność. Nazywane jest to “dystansem władzy”. W narodach, gdzie owy dystans jest wysoki – osoby na decyzyjnych stanowiskach zachowują się autokratycznie i cechują się małym zaufaniem w stosunku do innych, a podwładni oczekują sprecyzowanych zasad i wytycznych postępowania. W opozycji w kulturach o niskim wskaźniku dystansu władzy, stosunki między władzą, a ludem są bliższe. Oczekuje się zaangażowania obu stron w proces podejmowania decyzji.
Następnym czynnikiem jest “indywidualizm, a kolektywizm”. W kulturach indywidualistycznych widoczny jest nacisk na umiejętności i możliwości jednostki, a wraz z tym na jej działanie skupiona przede wszystkim na sobie. Z kolei kultury kolektywne skupiają się na dobru ogółu, gdzie nieważne są pragnienia pojedynczych osób.
Dodatkowo, warto zwrócić uwagę na “unikanie niepewności”. Czynnik ten określa, do jakiego stopnia kultura zachęca do podejmowania ryzyka, łamania zasad i wychodzenia poza schemat działania.
Bibliografia:
I. A. Trzpil: “Kultura a dylematy bezpieczeństwa społecznego”
U. Michalik: “Kształtowanie świadomości kulturowej oraz poprawianie komunikacji międzykulturowej jako niezbędny element edukacji w dobie globalizacji”
A. Skrabacz, S. Sulowski: “Bezpieczeństwo społeczne. Pojęcia, uwarunkowania, wyzwania.” Warszawa 2012
J. Czaja: “Kulturowy wymiar bezpieczeństwa. Aspekty teoretyczne i praktyczne”. Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2013.
Bezpiecznik.org 