Największym ryzykiem związanym z organizacją masowej imprezy sportowej, szczególnie w miejscach o dużej liczbie ludzi, stanowią osoby określane mianem: pseudokibiców, szalikowców (ze względu na noszenie klubowych szalików na szyi), bądź potocznie kibolami. To właśnie oni najczęściej odpowiadają za znaczące zakłócenia porządku i bezpieczeństwa w trakcie trwania rozgrywek piłki nożnej.
Geneza subkultury “szalikowców” w Polsce
W połowie lat 70. XX wieku, na stadionach w naszej Ojczyźnie zaczęli pojawiać się „szalikowcy”. Wydarzenie to miało miejsce w czasie gdy telewizja zaczęła transmitować mecze ligi angielskiej. Te transmisje ukazały polskim kibicom zupełnie nową rzeczywistość, nowe formy oddawania wsparcia oraz kibiców ubranych w barwy klubowe, z charakterystycznymi symbolami kibiców, takimi jak szaliki i flagi swojego ulubionego klubu. Innym istotnym czynnikiem, który wpłynął na pojawienie się w Polsce „szalikowców”, było wyjazdowe wspieranie drużyn przez kibiców, co prowadziło do formowania zintegrowanych grup z nieoficjalnymi liderami.
Przestępstwa subkultury “szalikowców”
Aktualnie, członkowie subkultury „szalikowców” stanowią główny problem wśród fanów zespołów piłkarskich. To właśnie oni wykazują wyjątkowo agresywne zachowania, używają wulgarnego języka i angażują się w popełnianie aktów wandalizmu. Te grupy wyróżniają się najbardziej agresywnymi postawami oraz prowokacyjnym stylem bycia. Współcześnie, szalikowcy przekształcili się w dobrze zorganizowane grupy, które skupiają się na popełnianiu przestępstw nie tylko w związku z wydarzeniami piłkarskimi. Zorganizowane grupy przestępcze pseudokibiców zaczęły wykorzystywać swoje struktury do realizacji przestępstw niezwiązanych z piłką nożną, przykładem mogą być tutaj, nierzadko wykrywane przestępstwa narkotykowe.
Zazwyczaj pieniądze zdobyte ze sprzedaży narkotyków są przeznaczane głównie na pokrycie wydatków związanych z usługami prawnymi i medycznymi, a także służą do sfinansowania podróży oraz wsparcia rodzin aresztowanych pseudokibiców. W większości przypadków szalikowcy, którzy złamali prawo, unikają schwytania i postawienia przed sądem, ponieważ wśród nich panuje “zmowa milczenia”. Zasada ta jest następstwem tego, iż w środowisku pseudokibiców nieakceptowalne jest nawiązywanie jakiejkolwiek kooperacji z policją, zabronione jest także szukanie wsparcia u sił zapewniających bezpieczeństwo w przypadku konfrontacji z innymi grupami kibiców, z którymi rywalizują. W sytuacji konfliktu między pseudokibicem a policją, osoba nosząca szalik kibicowski zawsze wspiera pseudokibica, nawet jeśli ten należy do wrogiej grupy, która była źródłem krzywdy. Ta zasada jest powszechnie przestrzegana. Osoby nabywające narkotyki również tego nie ujawniają, aby uniknąć osobistej odpowiedzialności karnej. To powoduje, że czyny te posiadają wysoki wskaźnik tzw. „czarnej liczby” przestępstw. Następną zasadą, która zawiera się w nieformalnym kodeksie “szalikowców” jest regułą, że w przypadku interwencji policji, w której funkcjonariusze stosują siłę wobec kibiców noszących szaliki nawet z najbardziej znienawidzonego klubu, pseudokibice są zobowiązani do udzielenia im wsparcia. W takich sytuacjach obowiązuje wulgarna przyśpiewka o treści: „Zawsze i wszędzie Policja j****a będzie”.
Zwalczanie się grup pseudokibiców
Szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem jest tzw. „kosa”, którą można określić jako wzajemne starcia pomiędzy skonfliktowanymi grupami pseudokibiców. Regularne zwalczanie się, czasem przeradzające się w większe konfrontacje z wykorzystaniem niebezpiecznych przedmiotów, ma miejsce jeszcze przed rozpoczęciem meczu, bądź w trakcie jego trwania oraz po zakończeniu. Przemoc fizyczna idzie w parze z agresją werbalną, wyrażając się poprzez wrogie okrzyki i przyśpiewki obrażające kibiców przeciwnego zespołu. Szalikowcy również organizują zasadzki na środki transportu, którymi podróżują kibice drużyn rywali. Rzucają kamieniami i butelkami w autobusy, pociągi oraz samochody przewożące osoby niepodzielające ich klubowych sympatii. Ich celem jest zaatakowanie członków przeciwników zaangażowanych w konflikt, z którymi utrzymują tzw. „kosę”, oraz odbieranie im kibicowskich symboli, takich jak szaliki, flagi czy transparenty. To właśnie te atrybuty często są publicznie niszczone podczas meczów, najczęściej poprzez podpalenie.
Działania policji w obszarze zwalczania przestępczości pseudokibiców
Od lat podejmowane są różne inicjatywy mające na celu zwalczanie wspomnianej w artykule przestępczości. Może to obejmować wzmożone kontrole na arenach sportowych, nadzór oraz identyfikację osób powiązanych z działalnością przestępczą w środowisku kibicowskim, intensyfikację śledztw w przypadku popełnionych przestępstw oraz współpracę z władzami klubów sportowych w celu identyfikacji i ukarania odpowiedzialnych.
Aby stawić czoło przestępczości wśród pseudokibiców, Polska Policja utworzyła specjalne jednostki do zwalczania tego zjawiska. Zakres działań tych jednostek obejmuje m.in. monitorowanie osób, które zostały objęte karą zakazu uczestnictwa w imprezach masowych, oraz sporządzanie analiz zagrożenia bezpieczeństwa w celu planowania działań prewencyjnych podczas imprez masowych.
Bibliografia:
Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, Dz.U. 2013, poz. 628.
Sielecki P., Sobiech P., Szalikowcy – podstawy informacyjne, Zakład Taktyki i Techniki Interwencji, Szkoła w Katowicach 2006.
Piotrowski P., Szalikowcy. O zachowaniach dewiacyjnych kibiców sportowych, Toruń 2000.
Pątko, Marta. „Przyczyny zachowań dewiacyjnych pseudokibiców.” (2017).
Sahaj, Tomasz. „Kibice i pseudokibice–analiza zjawiska chuligaństwa stadionowego.” Sport Wyczynowy 7 (2002): 8.
Bezpiecznik.org 