W obecnej epoce ciągłej cyfryzacji naszej codzienności, informacje nieprzerwanie przepływają różnymi platformami i kanałami, a pojęcie prawdy i faktu staje się coraz bardziej plastyczne. Propaganda, niegdyś kojarzona jedynie z konfliktami historycznymi i reżimami autorytarnymi, znalazła we współczesnym świecie nową wylęgarnię – przestrzeń wirtualną. Konwergencja technologii, mediów społecznościowych i programów politycznych doprowadziła do powstania niebezpiecznej formy dezinformacji, która zagraża samym podstawom bezpieczeństwa informacyjnego. W celu przedstawienia wagi problemu istotne jest zagłębienie się w zawiłości współczesnej propagandy, określenie jej wpływu na ochronę informacji oraz podkreślenie pilnej potrzeby przeciwstawienia się jej wszechobecnemu wpływowi.
Ewolucja Propagandy
Propaganda, historycznie definiowana jako rozpowszechnianie stronniczych lub wprowadzających w błąd informacji w celu promowania określonego światopoglądu czy też programu, jest odwiecznym narzędziem kształtowania opinii publicznej. W epoce cyfrowej jednak, metody i zasięg propagandy znacznie ewoluowały. Wszechobecność platform mediów społecznościowych, wyszukiwarek i komunikatorów internetowych umożliwiła informacjom – niezależnie od tego, czy są dokładne, czy nie – rozprzestrzeniać się błyskawicznie. Fakt ten umożliwił przekazom propagandowym infiltrowanie kabin pogłosowych (echo chambers) i zaczęto brać na cel osoby podatne na manipulacje, tym samym wzmacniając jej wpływ.
Współczesne metody wykorzystywania propagandy
Obecnie, podmioty stosujące propagandę wykorzystują szereg technik wykorzystujących błędy poznawcze i dynamiczność komunikacji w sieci. Jedną z nich jest “astroturfing”, podczas którego tworzone są fałszywe ruchy oddolne, aby naśladować prawdziwe nastroje społeczne. Boty i zautomatyzowane konta mogą zalewać media społecznościowe skoordynowanymi wiadomościami, utrudniając rozróżnienie między narracją prawdziwą a sfabrykowaną. Co więcej, technologia deepfake osiągnęła już na tyle zaawansowany poziom, że obecnie można w przekonujący sposób manipulować nagraniami wideo i audio, tym samym zacierając granicę między rzeczywistością a oszustwem.
Wpływ na bezpieczeństwo informacyjne
Bezpieczeństwo informacyjne, niegdyś skupiające się przede wszystkim na ochronie danych i sieci przed zagrożeniami cybernetycznymi, obecnie rozszerzyło swój zakres o ochronę integralności samych informacji. Istotnym wyzwaniem dla tego aspektu bezpieczeństwa jest rozprzestrzenianie się propagandy. Kiedy dezinformacja propaguje się w sposób niekontrolowany, podważa zaufanie społeczne do instytucji, wznieca niezgodę społeczną i podważa proces demokratyczny. Antagonistyczne podmioty mogą wykorzystać ten chaos do realizacji własnych celów, zarówno w Internecie, jak i poza nim.
Dodatkowo, konsekwencje propagandy wykraczają poza samą, zwykłą dezinformację. Można dzięki niej bezpośrednio wpływać na opinię publiczną w kluczowych kwestiach, takich jak zdrowie publiczne, zmiany klimatyczne czy też konflikty geopolityczne. Przykładowo, rozpowszechnianie fałszywych informacji na temat szczepionek może mieć tragiczne konsekwencje dla wysiłków na rzecz zdrowia publicznego. Dezinformacja dotycząca wydarzeń międzynarodowych może również eskalować napięcia między narodami. W ten sposób współczesna propaganda nie tylko zagraża bezpieczeństwu informacji, ale ma także konsekwencje w świecie rzeczywistym.
Przeciwdziałanie propagandzie
Podjęcie walki z zagrożeniem jakie stwarza współczesna propaganda wymaga wielostronnego podejścia. Rządy, firmy technologiczne, organizacje medialne i osoby fizyczne – każdy z osobna ma do odegrania rolę w przeciwdziałaniu jego skutkom. Czynności jakie można w tym zakresie podjąć to m.in.:
- Edukacja w zakresie umiejętności korzystania z mediów – promowanie umiejętności korzystania z mediów wyposaża jednostki w umiejętność krytycznego myślenia, które jest potrzebne do odróżniania wiarygodnych źródeł od dezinformacji.
- Przejrzystość algorytmiczna – firmy technologiczne powinny nadać priorytet przejrzystości swoich algorytmów, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się fałszywych treści.
- Sprawdzanie i weryfikacja faktów – istotne tu są niezależne organizacje weryfikujące fakty, które odgrywają kluczową rolę w obalaniu kłamstw i weryfikowaniu informacji.
- Środki regulacyjne – rządy państw mogą uchwalać przepisy nakładające na platformy mediów społecznościowych odpowiedzialność za treści udostępniane na ich platformach, przy jednoczesnym poszanowaniu wolności słowa.
- Współpraca międzynarodowa – biorąc pod uwagę ponadgraniczny charakter Internetu, współpraca międzynarodowa ma kluczowe znaczenie w identyfikowaniu prób szerzenia propagandy w różnych jurysdykcjach i przeciwdziałaniu im.
- Etyczne używanie sztucznej inteligencji i technologii – dalszy rozwój tego typu środków może w znaczący sposób pomóc w wykrywaniu zmanipulowanych treści, w tym deepfake’ów.
Propaganda we współczesnym świecie z narzędzia dostępnego tylko dla nielicznych, stała się potencjalnym zagrożeniem, przed którym stoją wszyscy. Rozpowszechnianie dezinformacji podważa zaufanie, niszczy społeczeństwa i polemizuje z pojęciem prawdy. Bezpieczeństwo informacyjne musi stale się rozwijać, aby objąć ochroną stały dostęp do rzetelnych i nienaruszonych informacji, tym samym zapewniając świat, w którym jednostki mogą podejmować świadome decyzje w oparciu o wiarygodne źródła. Wspierając umiejętne korzystanie z mediów, ustanawiając odpowiednie przepisy i wykorzystując technologię w słusznej sprawie, społeczeństwo może wspólnie walczyć z wszechobecnym zagrożeniem ze strony współczesnej propagandy i skutecznie chronić integralność informacji.
Bibliografia:
- Astroturfing – czym jest i czy należy za niego karać, “Rzeczpospolita”, 28.03.2018,
- Digital Propaganda and Cyber Threats: The Role of Politics and the State, “American-German Institute”, Gregor Kutzschbach, 26.09.2018,
- Fake News and Cyber Propaganda: The Use and Abuse of Social Media, “Trendmicro”, 13.06.2017,
- Modern Propaganda. A most exquisite and indispensable fifth-generation warfare tool, “Marshall Center”, Joseph Vann, 2020,
- Propaganda in the digital age: How cyber influence operations erode trust, “Microsoft – Security Insider”, 9.11.2023,