Przez ostatnie kilka lat w USA odnotowuje się wzrost śmierci spowodowanych przedawkowaniem opioidów, zwłaszcza takich substancji jak fentanyl. Jego połączenie wraz z ksylazyną stanowi poważne zagrożenie dla zażywających je osób, co również ma wpływ na bezpieczeństwo i pogłębiający się kryzys narkotykowy w USA.
Czym jest fentanyl i ksylazyna?
Fentanyl, inaczej nazywany narkotycznym lekiem przeciwbólowym, jest substancją syntetyczną z grupy opioidów, do której również można zaliczyć morfinę lub heroinę. Ma on swoje zastosowanie przede wszystkim w medycynie i jest używany przy silnych bólach związanych na przykład z operacjami lub nowotworami. Fentanyl w porównaniu z morfiną jest praktycznie sto razy silniejszy w działaniu, co jest związane z jego lepszą rozpuszczalnością w tłuszczach, a tym samym łatwiejszym pokonywaniem bariery krew-mózg.
Fentanyl jest silnym lekiem uzależniającym, dlatego powinno się unikać jego długotrwałego stosowania. Może to doprowadzić do zwiększenia tolerancji, co w konsekwencji oznacza, że organizm przyzwyczaja się do danej dawki, a działanie samego leku słabnie, dlatego aby uzyskać oczekiwane efekty wymagane jest zwiększenie dotychczas przyjmowanej dawki leku. Powinno się również zwracać uwagę na dobranie odpowiedniej dawki leku mając na względzie wiek i masę ciała danej osoby, gdyż przyjęcie zbyt dużej dawki może doprowadzić do przedawkowania objawiającego się zaburzeniem czynności oddechowych czy spowolnieniem pracy serca. To z kolei może prowadzić do śmierci.
Ksylazyna w przeciwieństwie do fentanylu nie jest opioidem, a środkiem uspokajającym stosowanym wyłącznie u zwierząt. Wśród skutków ubocznych nadmiernego stosowania można wymienić spowolnienie lub zatrzymanie tętna i oddechu, obniżenie ciśnienia krwi, duża senność i uspokojenie. U osób zażywających ksylazynę można zaobserwować trudne w leczeniu rany skórne, w tym ropnie i owrzodzenia. Ze względu na powyższe zagrażające życiu skutki uboczne leku, został on zakazany w stosowaniu u ludzi.
,,Narkotyk zombie’’, czyli połączenie fentanylu z ksylazyną
Problem narkotyków w USA jest tematem dobrze znanym. Nie mniej jednak w ostatnich latach można zaobserwować ogromną tendencję wzrostową śmierci z przedawkowania. Jak donosi amerykańska agencja federalna Centers for Disease Control and Prevention, w 2021 roku odnotowano około 108 tysięcy śmierci z powodu przedawkowania opioidów, co oznacza wzrost aż o 15 procent w stosunku do 2020 roku. Co więcej przedawkowanie fentanylu stanowiło ponad 50 procent zgonów.
Tak duża ilość zgonów spowodowana przedawkowaniem fentanylu jest wynikiem przede wszystkim zmieszania go z innymi narkotykami, gdyż opioid ten jest o wiele tańszy, łatwiejszy do zdobycia, bardziej uzależniający, a którego dawka śmiertelna wynosi zaledwie 2-3 mg. Osoby zażywające narkotyki, niemające świadomości o zawartym w nich fentanylu i nieprzystosowane do jego stosowania, są bardziej narażone na przedawkowanie.
W Internecie można natknąć się na kilkadziesiąt filmików obrazujących skutki zażywania fentanylu zmieszanego z ksylazyną. Spacerując ulicami dzielnicy Kensington Avenue w Filadelfii (uważanej za główną dzielnicę tak zwanych ,,ludzi zombie’’), można zaobserwować setki młodych ludzi odciętych od rzeczywistości, stojących w bezruchu w nienaturalnych pozycjach czy skulonych i śpiących na ulicach. Co więcej, nie kryją się oni ze swoim uzależnieniem, gdyż niejednokrotnie można zobaczyć jak trzymają w ręku strzykawkę lub wstrzykują narkotyk do organizmu, mimo iż w ich otoczeniu znajdują się inni ludzie.
Skąd pochodzi przemycany do USA fentanyl?
Zdecydowana większość fentanylu znajdującego się w przyjmowanych przez amerykanów narkotykach pochodzi z nielegalnej produkcji tej substancji, która jest następnie nielegalnie rozprowadzana przez organizacje przestępcze.
Głównym źródłem produkcji i przemytu fentanylu są Chiny. Co prawda w ostatnich latach kraj ten podjął liczne próby zwiększenia kontroli transportu owej substancji i jej reklam na stronach internetowych, zaostrzenia egzekwowania przepisów transportowych czy kontroli potencjalnych klientów chcących handlować fentanylem. Powoduje to, że międzynarodowe organizacje przestępcze zajmujące się przemytem rozglądają się za innymi ewentualnymi źródłami pozyskania fentanylu, jak na przykład Indie. Nie mniej jednak nadal jest to czołowe państwo w produkcji i handlu fentanylem przemycanego do USA i Meksyku, choć w mniejszym stopniu niż przed 2019 rokiem.
Poza tym, że fentanyl jest przemycany z Chin do Meksyku, na terenie tego kraju ma również miejsce produkcja tej substancji lub tabletek ją zawierających w specjalnie przeznaczonych do tego tajnych zakładach i laboratoriach. Substancja ta następnie jest przemycana przez granicę do USA w różnych stężeniach, a za jej dystrybucję odpowiadają najczęściej meksykańskie kartele narkotykowe, które transportują je za pośrednictwem kontrolowanych przez siebie korytarzy przemytniczych.
Skutki i reakcja USA
Jednym z dotkliwszych skutków kryzysu opioidowego jest negatywny wpływ na sytuację ekonomiczną kraju. Wraz z coraz bardziej narastającym problemem co roku wzrastają koszta, które musi pokryć budżet państwa, a które osiągają wynik nawet ponad 1,5 biliona dolarów. Ponadto ma ona wpływ na siłę roboczą i powoduje, że pojawia się deficyt pracowników na rynku pracy.
USA postanowiło nie być bierne w obliczu zaistniałej sytuacji i podjęto szereg rozwiązań, które przyniosły mniejsze lub większe rezultaty. Między innymi opracowano różne strategie mające na celu walkę z nielegalnym przemytem opioidów, zwłaszcza z Meksyku. Współpraca międzynarodowa, w tym pomoc finansowa, z Meksykiem i Chinami w zakresie ograniczenia i kontroli produkcji oraz dystrybucji narkotyków. Ponadto różnego rodzaju współprace w zakresie bezpieczeństwa zdrowia publicznego.
Z kolei na terenie kraju postanowiono zwiększyć kontrole, nałożyć limity na recepty na opioidy, ograniczyć dystrybucję, zwiększyć świadomość społeczną o szkodliwości zażywania opioidów, a tym samym zmniejszyć na nie popyt. Ponadto Joe Biden uchwalił Krajową Strategię Kontroli Narkotyków, której celem jest przede wszystkim zwiększenie możliwości leczenia oraz dostępu do naloksonu, czyli leku neutralizującego działanie leków opioidowych, oraz ograniczenie handlu narkotykami.
Inicjatywa Merida
Inicjatywa Merida, inaczej nazywa również Planem Meksyk, to umowa zawarta w 2008 roku pomiędzy USA a Meksykiem dotycząca współpracy w zakresie zwiększania bezpieczeństwa w regionie poprzez zwalczanie między innymi przestępczości narkotykowej. W jej ramach powstał szereg działań i programów pomocy i szkoleń oraz opracowano cztery główne filary współpracy:
- I filar: Zakłócenie zdolności przestępczości zorganizowanej do działania – ograniczanie zysków pochodzących z handlu narkotykami i ich produkcji, rozbijanie zorganizowanych grup przestępczych.
- II filar: Instytucjonalizacja zdolności do utrzymania praworządności – zwiększanie wiarygodności, autorytetu oraz praworządności instytucji zajmujących się kwestiami bezpieczeństwa.
- III filar: Stworzenie struktury granic na miarę XXI wieku – modernizacja przejść granicznych, ograniczenie nielegalnego przepływu narkotyków, ludzi i pieniędzy.
- IV filar: Budowanie silnej i odpornej społeczności – prawa człowieka, efektywny system sprawiedliwości, zwiększenie zaufania społeczeństwa do instytucji publicznych i świadomości społecznej co do szkodliwości narkotyków.
Bibliografia:
Kleszczyński J., Zawadzki M.: Leki w ratownictwie medycznym, Warszawa 2017.
Fentanyl and the U.S. Opioid Epidemic
National Drug Control Strategy, 2022, The White House
Fentanyl Flow to the United States, January 2020, DEA Intelligence Report
Bezpiecznik.org 