Zmiany klimatyczne wraz z efektem cieplarnianym szczególnie w obecnych czasach stanowią bardzo poważne zagrożenie dla środowiska naturalnego, a tym samym dla każdego człowieka, roślin oraz zwierząt. Działalność prowadzona przez człowieka w sposób znaczący wpływa na pogłębianie się kryzysu klimatycznego, przez co konieczne staje się wprowadzanie rozwiązań mających powstrzymać ten proces oraz wypracowanie mechanizmów chroniących przyrodę oraz klimat planety. Temat niniejszego artykułu nie jest przypadkowy, gdyż nigdy wcześniej zagrożenia dla planety, spowodowane zmianami klimatycznymi i globalnym ociepleniem nie były tak duże i poważne. W związku z tym niezwykle ważne jest szerzenie edukacji na ten temat oraz uświadamianie ludziom jak mogą przeciwdziałać tym zmianom, również konieczne jest aby państwa zdawały sobie sprawę z problemu oraz wprowadzały proekologiczną politykę.
ŚRODOWISKO NATURALNE I JEGO UMIEJSCOWIENIE W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
Środowisko naturalne jest ogółem elementów ożywionych oraz nieożywionych natury, które w sposób ciągły podlegają wzajemnej interakcji, do których należy również człowiek, żyjący w ich obrębie i posiadający bardzo duży wpływ na poszczególne jego elementy. Środowisko powinno zachowywać ciągłą równowagę biologiczną, należy pamiętać jednak, że w mniejszym bądź większym stopniu było ono i dalej jest modernizowane i zmieniane za pośrednictwem działalności człowieka. Elementy przez nie obejmowane to, między innymi skały, gleby, powietrze, grunty, wody podziemne i powierzchniowe, kopaliny i wszelkie organizmy żywe. Człowiek jako nieodłączny element natury poprzez swoje działania często zaburza równowagę, która jest niezwykle ważna, gdyż nadmienić należy, że o środowisku naturalnym możemy mówić dopóki jest ono niezmienione przez ingerencję człowieka, bądź sięga ona na tyle daleko by nie zachwiać wyżej wymienionej równowagi w jego ekosystemach. System prawa międzynarodowego ze względu na postępującą antropopresję i ogół czynników degradujących stworzył mechanizm, który ma służyć ochronie natury, która dzięki jego mocy podlega ochronie państw. Podstawowym dokumentem, który reguluje kwestie dotyczące ochrony środowiska jest Ustawa „Prawo o ochronie środowiska” z dnia 27 kwietnia 2001 roku. Natomiast w listopadzie 2016 roku weszło w życie Porozumienie Paryskie, które było pierwszą umową o charakterze międzynarodowym, dotyczącą ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zobowiązującą do tego wszystkie kraje. To porozumienie pierwszy raz dało nadzieję, że państwa będą ze sobą współpracować po to, aby zapobiegać niezwykle niebezpiecznym zmianom klimatu.
CZYM SĄ ZMIANY KLIMATYCZNE I EFEKT CIEPLARNIANY?
Zmiany klimatyczne, zgodnie z definicją Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) są przekształceniami elementów klimatu, które potrafią utrzymywać się dłuższy czas, mogą to być lata, a nawet stulecia. Obecne zmiany klimatyczne związane są z działaniami antropogenicznymi, wpływającymi na naturalne zmiany składu atmosfery oraz w znaczny sposób na zwiększenie ilości gazów cieplarnianych w atmosferze do poziomów zagrażających społeczeństwu. Tempo, w jakim następują zmiany klimatyczne jest coraz większe, staje się więc poważnym problemem, dotyczącej nie tylko poszczególnych państw, lecz całego świata. Nie trzeba się za bardzo zagłębiać w problem, aby zdawać sobie sprawę z istniejących problemów, przykładem tego mogą być susze, powodzie, trąby powietrzne lub cyklony i inne ekstremalne zjawiska pogodowe. Wszystko to stanowi bardzo poważny problem dla życia i zdrowia ludzi oraz jest kwestią poruszaną na scenie międzynarodowej, co wpływa na gospodarkę i społeczeństwo całego świata. Efekt cieplarniany jest zjawiskiem podwyższania się temperatury na całej planecie, co jest spowodowane znajdującymi się w atmosferze gazami cieplarnianymi. Temperatura powierzchni Ziemi podwyższa się dzięki niemu o 33 stopni Celsjusza, gdyby go jednak nie było planeta byłaby skuta lodem i średnia temperatura nie wynosiłaby + 15 stopni, lecz -187. Zmiany klimatyczne obok postępującej degradacji środowiska są jednym z najpoważniejszych wyzwań i problemów, przed którymi stoi Ziemia. Wiele państw w obecnych czasach stara się stawiać czoła skutkom tych problemów, najpoważniejsze z nich dotyczą krajów afrykańskich. Zmiany klimatu, które towarzyszą ludziom na co dzień są częstsze niż kiedykolwiek wcześniej, zjawiska takie jak susze i powodzie pochłaniają coraz więcej istnień, a same zanieczyszczenia powietrza zabijają rocznie około 7 milionów ludzi. Zmiany do jakich dochodzi niszczą ekosystemy, co nie pozostaje bez znaczenia dla rozwojów państw i ich społeczeństw, coraz więcej z nich jest dotkniętych głodem i ubóstwem, co jest skutkiem niedoborów żywności. Z tego powodu dochodzi do katastrof humanitarnych wywołujących konflikty, gdyż każda z grup chce wyżywić swoje rodziny. Wiele terytoriów staje się arenami wojen przez co są one niezdolne do zamieszkania, z tego powodu wszystkie kraje powinny starać się ile mogą, aby powstrzymywać tego typu negatywne zmiany. Takie działania mogłyby zapobiegać większym stratom i szkodom oraz przyczynić się do uratowania wielu ludzi, zwierząt i roślin, a także uratować wiele majątków ludzi. Świetnym naturalnym filtrem, największym na świecie, usuwającym z atmosfery dwutlenek węgla są lasy deszczowe, które są też domem dla połowy gatunków fauny i flory oraz pomagają utrzymywać się milionom ludzi.
PRZYCZYNY I SKUTKI ZMIAN KLIMATYCZNYCH
Przyczyny zmian klimatu są bardzo zróżnicowane, lecz coraz częściej stają się nimi: spalanie paliw kopalnych (wydzielany jest wtedy dwutlenek węgla i podtlenek azotu), wycinanie lasów (drzewa pochłaniają dwutlenek węgla), produkcja nawozów azotowych (emisja tlenków azotu), hodowla zwierząt gospodarskich (głównie krowy i owce produkują w czasie trawienia znaczne ilości metanu), które wpływają też na wysokość temperatury globu, ponieważ wpływa na zwiększania się ocieplenia i ogółem efektu cieplarnianego (są one emitowane również z urządzeń i produktów, które je wykorzystują, bo mają bardzo wysoką wydajność ciepła). Według badań, lata pomiędzy 2011 a 2020 były najcieplejszą dekadą jaka była w historii, a globalne ocieplenie wywołane działalnością człowieka obecnie wzrasta w tempie 0,2 stopnia Celsjusza na dziesięć lat. Główną przyczyną zmian klimatu, a jednocześnie jedną z najpoważniejszych jego następstw jest, tak zwany efekt cieplarniany. Należy zauważyć, że wiele gazów cieplarnianych występuje na co dzień w warunkach jak najbardziej naturalnych, jednak działalność, jaką prowadzi człowiek wpływa w sposób znaczący na zwiększenie się obecności niektórych z nich w atmosferze, wśród nich można wymienić: metan, dwutlenek węgla, podtlenek azotu czy fluorowane gazy cieplarniane. W największym stopniu jednak to właśnie dwutlenek węgla, który jest powodowany działaniami człowieka, przyczynia się do tak gwałtownego zwiększania się efektu cieplarnianego, gdyż do roku 2020 stężenie właśnie tego pierwiastka wzrosło aż o 48 procent powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej, czyli do 1750 roku. Między skutkami globalnego ocieplenia mogą zachodzić tak zwane dodatnie sprzężenia zwrotne, które oznaczają jedynie pogłębianie się negatywnych czynników związanych ze zjawiskami klimatycznymi w następstwie zmian środowiskowych. Za przykład może tutaj służyć topnienie lodowców, które odsłaniają ziemię i narażają na większe oddziaływanie promieni słonecznych, powodując też podnoszenie się temperatury gleby, co prowadzi ponownie do szybszego zjawiska topnienia lodowców. Zjawiska te mogą doprowadzać do konsekwencji nie tylko w środowisku naturalnym, ale również powodują konsekwencje o charakterze społecznym i gospodarczym. Wśród niebezpiecznych skutków z tym związanych można wymienić podnoszenie się kosztów w związku z konsekwencjami wywołanymi ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, jeśli natomiast te zjawiska nie będą powstrzymywane będą generowane jedynie większe koszty i straty. Warto nadmienić, że w związku z problemami klimatycznymi szybciej, niż w XX wieku rośnie intensywność i zasięg, tak zwanej miejskiej wyspy ciepła, wzrasta umieralność w coraz częstszych falach upałów, natomiast w związku z cieplejszymi zimami, maleje częściowo umieralność ludzi w tym okresie.
CELE CHRONIĄCE ŚRODOWISKO
Naukowcy wyznaczyli cele, które powinny zostać osiągnięte przez wszystkie państwa mające chronić środowisko, mianowicie: ograniczenie emisji szkodliwych gazów cieplarnianych, po to aby spowolnić wzrost temperatury na globie do temperatury niższej, niż 2 stopnie Celsjusza, po czym jeśli się to uda do 1,5 stopnia, następnym celem jest pomoc dla krajów, których zmiany klimatyczne dotykają w najpoważniejszym stopniu, aby się do nich dostosowały. Ważne jest również ograniczenie negatywnych konsekwencji katastrof naturalnych, w tym też spowodowanych zmianami klimatu, zapobieganie masowych wycinek lasów i sadzenie nowych drzew w ich miejsca, co wspiera ograniczanie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Państwa powinny też postawić na edukację całego społeczeństwa o stanie w jakim jest środowisko i promocję bezpieczeństwa żywnościowego oraz rozwoju gospodarczego. Kluczową kwestią w przeciwdziałaniu postępującemu globalnemu ociepleniu są decyzje polityczne oraz gospodarcze władz państwowych, ale również działania podejmowane przez każdego człowieka, gdyż każdy może mieć wpływ na ograniczenie skutków tego problemu. Najważniejszym z nich jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, do czego może doprowadzić przykładowo zmiana kierunku polityki energetycznej. Dobrym przykładem może być przejście z tradycyjnych paliw kopalnych w kierunku zeroemisyjnych źródeł energii głównie przez wielkie koncerny, fabryki i firmy, a nawet małe gospodarstwa domowe. Takimi działaniami może być przykładowo zainstalowanie paneli fotowoltaicznych, wymiana pieców opalanych węglem, które są szkodliwe dla klimatu i zdrowia (wydzielanie smogu), ograniczenie nadmiernego zużywania prądu bądź termomodernizacja budynków. Wdrażanie przez państwa polityki związanej z OZE jest istotnym krokiem w stronę ochrony środowiska, gdyż są to odnawialne, źródła energii, które są niekopalne i obejmują energię wiatru, promieniowania słonecznego, szeroko pojętą energię geotermalną i aerotermalną oraz hydrotermalną, hydroenergię, energię prądów, fal i pływów morskich, ale też energię otrzymywaną z biogazu, biomasy, biopłynów i biogazu rolniczego (art. 2 pkt.22 ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o odnawialnych źródłach energii). Niewątpliwie w perspektywie ostatnich lat można zaobserwować systematyczny wzrost udziału OZE w bilansie energetycznym Polski. Jest to następstwem implementacji prawa unijnego, które nakłada obowiązek na państwa członkowskie obowiązek systematycznego wzmacniania roli Odnawialnych Źródeł Energii w procesie wytwarzania energii elektrycznej, cieplnej oraz tej dotyczącej transportu. Bardzo ważną kwestią jest też, jak było wspomniane wyżej, edukacja społeczeństwa na tematy związane z klimatem, prowadzenie warsztatów prowadzonych przez specjalistów i liderów opinii. Pomocne w przeciwstawianiu się zmianom klimatycznym jest przestawianie gospodarki państwowej na niskoemisyjną (low emission economy), czyli taką która charakteryzuje się przede wszystkim oddzieleniem wzrostu emisji gazów cieplarnianych od wzrostu gospodarczego, a można to osiągnąć przez ograniczanie paliw kopalnych. Taki rodzaj gospodarki opiera się na efektywności energetycznej, wykorzystywaniu OZE oraz stosowaniu takiej technologii, która ogranicza emisyjność.
ZAKOŃCZENIE
Podsumowując, zmiany środowiskowe z jakimi mamy do czynienia w obecnych czasach na czele z najpoważniejszą z nich, czyli efektem cieplarnianym są niezwykle niebezpieczne dla wszystkich ludzi oraz dla całej planety. Ze skutkami tych zmian każdy człowiek w mniejszym czy większym stopniu spotyka się na co dzień, najbardziej dotkniętym regionem jest jednak Afryka, której mieszkańcy muszą się nieustannie borykać z suszą, głodem i ubóstwem, co jest między innymi efektem właśnie tych zmian. Niezwykle ważną kwestią jest więc wielokrotnie podnoszona w tej pracy edukacja i rozwój świadomości ludzi w tym temacie, ponieważ to właśnie każdy człowiek w swoim zakresie może przeciwdziałać tym niezwykle niebezpiecznym zmianom, nawet w obrębie swojego własnego domu. Oczywiście to nie jest indywidualna sprawa, lecz gdyby każda osoba zrobiła najbardziej podstawowe rzeczy we własnym zakresie, takie jak oszczędzanie energii czy segregacja śmieci, miałoby to bardzo duży wpływ na całe środowisko i niewątpliwie poprawiło by to znacznie sytuację. Wprowadzanie przez rządy państw polityki proklimatycznej oraz proekologicznej powinno być jednym z priorytetów w kreowaniu działań państwowych na co dzień, naturalnym powinno stać się również szerzenie takich rozwiązań na szczeblu nie tylko państwowym, ale też międzynarodowym oraz lokalnym.
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 20 lutego 2015 roku o odnawialnych źródeł energii, Dz.U. z 2021 r. poz. 610, z późn. zm.
- Z. Karaczun, J. Kozyra, Wpływ zmiany klimatu na bezpieczeństwo żywnościowe Polski, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2020.
- J. Motyka, M. Czop, W. Jończyk, Z. Stachowicz, I. Jończyk, R. Martyniak, Wpływ głębokiej eksploatacji węgla brunatnego na zmiany środowiska wodnego w rejonie kopalni „Bełchatów”,Górnictwo i Geoinżynieria, zeszyt 2, 2007.
- J. Trzewik, Człowiek na tle społeczno- gospodarczych uwarunkowań ochrony środowiska, Studia Ecologiae et Bioethicae.
- Climate Action, Oficjalna strona internetowa UE, Przyczyny zmian klimatu (europa.eu).
- Efekt cieplarniany- ABC, Nauka o klimacie, dla sceptycznych, Efekt cieplarniany – ABC – naukaoklimacie.pl.
- Ekologia, ŚRODOWISKO NATURALNE. Definicja pojęcia – środowisko naturalne, środowisko przyrodnicze (ekologia.pl).
- Kluczowe pojęcia dotyczące klimatu. Zmiany klimatyczne, MKIŚ_-_Press_kit_ _kampania_Nasz_Klimat.pdf.
- Środowisko naturalne, Klimat i środowisko naturalne – (norway.no).
- Wpływ klimatu na funkcjonowanie środowiska przyrodniczego i społeczno- gospodarczego, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk
Bezpiecznik.org 