Chiny są gigantem na miarę nie tylko Azji Centralnej, lecz całego świata, w związku z czym polityka zagraniczna prowadzona przez Państwo Środka miała i ma największy wpływ na kreowanie polityki światowej biorąc pod uwagę państwa Azji Centralnej. Dzieje się tak z uwagi na fakt, że odpowiadają za około 22% eksportu Azji Centralnej, 21% bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz około 38% importu, co czyni je najważniejszym partnerem gospodarczych państw należących do tego regionu świata. Chiny są również najpotężniejszym państwem pod względem militarnym w Azji Centralnej, dzięki potencjałowi wojskowemu jakim dysponują, posiadaniu znacznej ilości broni nuklearnej oraz bazom wojskowym umiejscowionym w strategicznych miejscach. Wszystkie te czynniki czynią Chiny niepodważalnym mocarstwem w regionie. Słabą stroną tej tezy jest jednak fakt, że Chiny pomimo statusu mocarstwa, jakie posiadają, sąsiadują z Rosją, która jest uważana również za mocarstwo, w dodatku szczególnie niebezpieczne (dowodem na to jest agresja zbrojna jakiej dopuściła się ona w stosunku do Ukrainy). Dowodzi to temu, że Chiny nie mogą się w pełni cieszyć swobodą prowadzenia polityki zagranicznej z pominięciem Rosji oraz muszą niemalże za każdym razem brać ją pod uwagę. Ponadto muszą one liczyć się z wschodzącymi mocarstwami, takimi jak Indie. Niniejszy artykuł ma na celu analizę kierunków polityki zagranicznej Chin w obliczu wojny rosyjsko-ukraińskiej, ukazanie korzyści oraz problemów, jakie dotknęły Państwo Środka w związku z toczącym się konfliktem oraz ukazanie stanowiska władz z nim związanym. Z dzisiejszej perspektywy wybrany przez autorkę aspekt jest niezwykle aktualny z uwagi na rolę, jaką pełnią Chiny w Azji Centralnej oraz na świecie. Sam rozwój jakiego doświadczył ten kraj jest niezwykle interesujący, gdyż kraj będący w przeszłości państwem głównie rolniczym stał się na przestrzeni lat mocarstwem pod względem militarnym i prowadzącym interesy na całym świecie gigantem gospodarczym, którego nie sposób lekceważyć. Agresja zbrojna, jakiej dopuściła się Rosja w stosunku do Ukrainy skomplikowała prowadzenie efektywnej polityki zagranicznej szczególnie pod względem gospodarczym.
KIERUNKI POLITYKI ZAGRANICZNEJ CHIN W DOBIE WOJNY ROSYJSKO-UKRAIŃSKIEJ
Chiny w związku z rosyjską agresją na Ukrainę zostały zmuszone do znalezienia alternatywy dla, tak zwanego Korytarza Północnego, który biegł przez Rosję i Białoruś. Na szczęście, jeszcze w 2014 roku, gdy Rosja bezprawnie anektowała Krym, państwa, których dotyczył ten problem powołały Komitet Koordynacyjny dla Rozwoju Transkaspijskiego Międzynarodowego Szlaku Transportowego. Natomiast to kazało się niezwykle pomocne w momencie, gdy wybuchła pełnoskalowa wojna, gdyż wcześniej był on używany sporadycznie. Znacznie częściej używano bowiem głównych szlaków transportowych na trasie Chiny – Europa Zachodnia. Tak więc wojna wzmocniła pozycję głównie Transkaspijskiego Międzynarodowego Szlaku Transportowego (Korytarza Środkowego). Należy wspomnieć, że Chiny postrzegają rosyjską agresję na Ukrainę jako element budowy nowego ładu na arenie międzynarodowej. Przewodniczący ChRL, Xi Jinping podczas wizyty w Rosji wyraził chęć współpracy strategicznej z Rosją w celu osłabienia Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej. Obecna sytuacja na Ukrainie służy też władzom do obserwacji reakcji międzynarodowych, co mogłoby być pomocne w kontekście ewentualnych działań, przykładowo wobec Tajwanu. Do wojny doszło w czasie, kiedy władze Chin głównie koncentrowały się na sprawach wewnętrznych (miało wtedy dojść do XX zjazdu KPCh oraz wyborów nowych władz partii, czego jednym z głównych punktów było potwierdzenie przewodnictwa Xi Jinpinga). Poruszając problematykę wpływu wojny w Ukrainie na kreowanie polityki zagranicznej Chin, należy określić jakie były priorytety na początku 2022 roku, jeszcze przed wojną. Mianowicie władze były wtedy zdecydowane do pogłębiania rywalizacji z mocarstwem światowym – Stanami Zjednoczonymi, ale też złagodzenia tychże relacji, które panowały od przejęcia prezydentury przez Joe Bidena. W taki sposób chciano ograniczać skutki działań USA na terenie Indo-Pacyfiku (takie jak, przykładowo w 2021 roku, stworzenie nowej płaszczyzny współpracy o charakterze militarnym USA, Wielkiej Brytanii i Austrii). Koncentracja Chin skupiała się też na relacjach z Unią Europejską, gdyż przez to chciano zwiększyć eksport od tamtejszych państw (podnosząc ponownie ich gospodarki z kryzysu po COVID-19). Nie do końca robiono to z „dobrego serca”, ponieważ w taki sposób władze ChRL chciały zmniejszyć intensywność i stopniowo doprowadzić do redukcji prac Komisji Europejskiej nad instrumentami prawnymi, które godzić miały w interesy kraju. 24 lutego 2022 roku, gdy Rosja rozpoczęła pełną agresję zbrojną skierowaną w Ukrainę, Chińska Republika Ludowa początkowo nie zajmowała jednoznacznego stanowiska w tej sprawie, na które świat niecierpliwie czekał. Podkreślić jednak należy, że na płaszczyźnie politycznej Chiny utrzymały w życiu podpisaną na początku miesiąca, deklarację dotyczącą relacji chińsko rosyjskich. Dopiero w kwietniu 2022 roku, przewodniczący Xi Jinping, a potem szef Ministerstwa Spraw Zagranicznych przedstawili oficjalne stanowisko w sprawie wojny, mianowicie wezwali oni do ponownych rozmów pokojowych oraz kierowania się szacunkiem do suwerenności i niezależności państw wskazanych w Karcie Narodów Zjednoczonych. Wyrażono też sprzeciw wobec sankcji oraz kierowania się tym, czym kierowano się podczas zimnej wojny. Niezmiennym priorytetem chińskiej polityki zagranicznej, również w cieniu wojny w Ukrainie pozostawało prowadzenie skutecznej rywalizacji z hegemonem, jakim są Stany Zjednoczone i pomimo krytyki międzynarodowej, jaka spływa na Chiny z powodu kontynuowania współpracy z agresorem-Rosją, to stanowi ona szansę dla ChRL. Dzieje się tak z powodu urozmaicenia tej współpracy na wielu płaszczyznach, takich jak polityka, gospodarka i wojsko.
KORZYŚCI DOSTRZEGANE PRZEZ CHINY
Władze Państwa Środka patrzą na toczącą się wojnę z nieco innej perspektywy, bowiem nie skupiają się głównie na ogromie cierpienia jakie spływa na mieszkańców Ukrainy i bezprawnym niszczeniu całego kraju, tylko z perspektywy korzyści jakie mogłyby czerpać w wyniku wojny. Władze chińskie oceniły, że agresja Rosji może przyspieszyć toczący się proces, mający doprowadzić do zmiany ładu międzynarodowego, z uwagi na nacisk jaki wywiera reżim prezydenta Rosji-Putina i w konsekwencji doprowadzić do zmiany układu bezpieczeństwa na arenie międzynarodowej oraz osłabienia pozycji ich rywala, jakim są Stany Zjednoczone, dzięki czemu Chiny będą miały większą swobodę do prowadzenia działań, głównie w Indo-Pacyfiku. Biorąc pod uwagę korzyści dla Chin płynące z wojny rozgrywającej się w Europie, należy wspomnieć o zwiększeniu intensyfikacji relacji handlowych z Rosją, mianowicie ChRL może dzięki temu liczyć na tańsze zaopatrywanie się w surowce energetyczne z uwagi na sankcje, przez które również mogą oni sprzedawać potrzebne Rosji półprzewodniki, niedostępne dla tego kraju z Zachodu. Wojna daje Chinom też możliwość realizacji kampanii dezinformacyjnej i informacyjnej, poprzez kreowanie pozytywnego przekazu na forach międzynarodowych na temat swojego kraju, dzięki odgrywaniu roli mediatora namawiającego do rozmów pokojowych i podejmowaniu przedsięwzięć mających doprowadzić do zakończenia toczącej się wojny.
NEGATYWNE SKUTKI WOJNY W UKRAINIE DLA CHIN
Pomimo licznych pozytywów płynących z wojny, uznawanych przez władze chińskie, należy zaznaczyć, że toczący się w Europie konflikt wpłynął również negatywnie na chińskie relacje gospodarcze, głównie handlowe, z uwagi na konieczność zmiany korzystania z głównych szlaków handlowych, takich jak, wspomniany wyżej ,,Korytarz Północny”, biegnący przez Białoruś i Rosję oraz zwrócenie się w stronę Transkaspijskiego Międzynarodowego Szlaku Transportowego. W obliczu takich zmian państwa Azji Centralnej zdecydowały o opracowaniu „mapy drogowej” rozwoju i wzrostu mającego wykorzystywać ten Korytarza w latach 2022-2027, po to aby zapewnić ciągłość dostaw, ich regularność oraz płynność i ograniczyć do minimum ewentualne straty wynikające z nagłych zmian. Przewodniczący Xi Jinping wspomniał również na szczycie odbywającym się na Bali o problemach z dostawami żywności, jakie dotknęły Chiny z powodu toczącej się wojny, co zmusiło kraj do nastawienia polityki zagranicznej w kierunku handlu morskiego, którego znaczenie znacznie wzrosło przez redukcję połączeń kolejowych na linii Chiny-Europa, prowadzące przez Rosję, Kazachstan i Białoruś. Warto wspomnieć, że spowolnienie gospodarki globalnej w 2022 roku, które było skutkiem wojny odbiło się negatywnie na sytuacji ekonomicznej Państwa Środka z uwagi na fakt, że jego gospodarka jest w znacznej mierze oparta na eksporcie, którego głównymi partnerami pozostają wciąż państwa Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) (14.6%) oraz Unia Europejska (12%), a także Stany Zjednoczone (12%). Agresja Rosji na Ukrainę zmusiła Chiny do zmiany polityki zagranicznej dotyczącej Tajwanu, z uwagi na obawy związane z potencjalnymi sankcjami, jakie mogłyby dotknąć Chiny z powodu potencjalnej inwazji. Jak się okazało władze nie są pewne potencjału militarnego własnych sił zbrojnych, również z powodu, że rosyjskie siły pomimo tego, że były uznawane za niezwykle potężne przed wojną, w jej trakcie dały się poznać jako niezdolne do wykonania pierwotnego planu i w pewien sposób nieudolne.
ZAKOŃCZENIE
Podsumowując, agresja jakiej dopuściła się Rosja w stosunku do Ukrainy wpłynęła dwojako na politykę zagraniczną prowadzoną przez Chińską Republikę Ludową. Z jednej strony przyniosła ona bowiem pewne korzyści oraz szanse, ale z drugiej zmusiła również władze chińskie do zmiany kierunków polityki, które wpłynęły negatywnie na rozwój i realizację sztandarowych interesów kraju. Istotne jest jednak, że toczący się konflikt nie wpłynął w znaczny sposób na zmianę najważniejszych celów Chin w aspekcie zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych interesów państwowych. Tak więc skupiono się oprócz powyższych celów, na tych bardziej ogólnych, takich jak: modernizacja gospodarcza, wzmocnienie ogólnego potencjału kraju, ochrona środowiska i modernizacja klasy średniej oraz ogólnej konsumpcji. Warto zauważyć, że po wyciągnięciu wniosków z toczącej się wojny dodano także nowe cele wynikające z wpływu na politykę zagraniczną ChRL i na stosunki panujące między państwami na arenie międzynarodowej. W tym zakresie władze chińskie postanowiły położyć większy nacisk na samowystarczalność gospodarczą, zdecydowane wzmacnianie sfery bezpieczeństwa kraju, sposobów ochrony oraz rozwijanie technologii i nauki. Chiny udowodniły niejednokrotnie, że starają się na bieżąco dostosowywać do sytuacji na świecie, do warunków wojskowych, politycznych i ekonomicznych, a tym samym chcą pokazać się światu, jako kraj prowadzący pokojową, umiarkowaną politykę, która ma wspierać stabilizację i bezpieczeństwo na świecie. Taka postawa służy odwróceniu uwagi od współpracy z Federacją Rosyjską i przekonaniu światowych mocarstw oraz organizacji o prowadzeniu innej polityki, niż Rosja.
Bibliografia:
- ARKADIUSZ LEGIEĆ: Perspektywy polityki Chin wobec Azji Centralnej, 184, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, https://www.pism.pl/publikacje/Perspektywy_polityki_Chin_wobec_Azji_Centralnej,
- MARCIN PRZYCHODNIAK: Polityka Chin wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę, https://www.pism.pl/publikacje/polityka-chin-wobec-rosyjskiej-agresji-na-ukraine,
- MICHAŁ BOGUSZ: Chiny: konsekwencje strategii „zero COVID”, Ośrodek Studiów Wschodnich, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2022-07-27/chiny-konsekwencje-strategii-zero covid,
- SZCZUDLIK, A. LEGUCKA, Dezinformacja i propaganda Rosji oraz Chin w kontekście wojny na Ukrainie, PISM Strategic File, nr 2 (123), http://www.pism.pl.,
- WANG YI: Jointly Advancing the Global Development Initiative and Writing a New Chapter for Common Development,
- MSZ ChRL, https://www.fmprc.gov.cn./, China position on political settlement of the Ukrainian crisis, MSZ ChRL, https://www.mfa.gov.cn./.
Bezpiecznik.org 