Soft power, czyli zdolność zdobywania wpływów na arenie międzynarodowej za pomocą środków niemilitarnych, w ostatnich latach wydaje się stanowić nieco pomijany instrument realizacji polityki zagranicznej większości państw. Umiejętność oddziaływania na pozostałych aktorów stosunków międzynarodowych, głównie za pomocą atrakcyjności kulturowej, politycznej, bądź historycznej państwa stanowi nie lada wyzwanie, jednak odpowiednio wykorzystana może okazać się nieoceniona.
Skąd się wzięła “miękka siła”?
Termin soft power jest stosunkowo nowym pojęciem, gdyż pierwszy raz użył go Joseph Nye w latach 90. ubiegłego wieku. Nie oznacza to jednak, że wcześniej państwa używały jedynie środków militarnych w kontaktach międzynarodowych. Już w starożytności państwa takie jak starożytna Grecja i Rzym, dzięki aktywnym działaniom na rzecz sztuki, kultury i rozwijającej się demokracji były w stanie rozszerzać swoje wpływy na świecie. W późniejszych latach wykorzystanie soft power zależne było w głównej mierze od epoki historycznej, podejścia państwa do kwestii obronności i aktualnej sytuacji na świecie. Warto również wspomnieć, że nie tylko podmioty państwowe mogą wykorzystywać potencjał soft power, aby mieć wpływ na bieg historii. W średniowieczu także Kościół Katolicki, dzięki swojej atrakcyjności kulturowej, pięknu architektury i sztuki sakralnej oraz rozwojowi edukacji odegrał istotną rolę w kształtowaniu ówczesnego społeczeństwa i ładu światowego.
Dlaczego warto inwestować w rozwój soft power?
Wizerunek państwa jest kluczowy w kontekście jego pozycji na arenie międzynarodowej. Dzięki stosowaniu strategii soft power, państwa są w stanie zbudować długotrwałe i przyjazne relacje międzynarodowe, oparte na dialogu i środkach dyplomatycznych. Oprócz tego państwa, które świadomie rezygnują ze stosowania siły militarnej w swojej polityce zagranicznej, zmniejszają ryzyko wystąpienia konfliktów zbrojnych. Większość państw dąży do zwiększenia swoich wpływów na świecie. Niektóre robią to poprzez stosowanie nacisku, który nie zawsze bywa skuteczny, a inne starają się dokonać tego w sposób niewymuszony, który długotrwale jest bardziej efektywny. Pozytywny wizerunek państwa przyciąga co roku tłumy turystów oraz zagranicznych inwestorów, którzy bardziej skłonni są ulokować swój kapitał w państwie cieszącym się pozytywną opinią. Jest tak, ponieważ takie państwo uważane jest za stosunkowo bezpieczne i ryzyko wystąpienia w nim konfliktu bądź sytuacji kryzysowej jest mniejsze niż w państwie, które nie stawia na pokojowe rozwiązania. Dzięki promowaniu swoich wartości, tradycji i kultury państwa są w stanie popularyzować również własne marki, produkty i firmy, co przynosi zyski materialne i rozwija gospodarkę.
Japoński Soft Power
Japonia, kraj o względnie niewielkiej powierzchni (porównując chociażby do niżej przytoczonego przykładu Stanów Zjednoczonych) może pochwalić się wykorzystaniem miękkiej siły na bardzo wysokim poziomie. Od lat budowany pacyfistyczny wizerunek państwa, militarne nieangażowanie się w spory międzynarodowe, a także konstytucyjnie przyjęty brak posiadania wojska sprawił, że Japonia w swojej strategii stawia na zasoby niemilitarne. Odpowiednio zastosowane mechanizmy promowania państwa za pośrednictwem dziedzictwa kulturowego oraz tradycji zwiększają jego znaczenie ekonomiczne i polityczne. Można więc wyciągnąć wnioski, że Japonia swoją obecną, wysoką pozycję na świecie zawdzięcza wieloletniemu zaangażowaniu rządzących i obywateli w rozwój soft power. Świadomość Japończyków na temat atrakcyjności kulturowej swojego państwa jest na bardzo wysokim poziomie. W zawrotnym tempie rozwijają się japońskie formy sztuki wizualnej, takie jak mangi, czy anime, które w ostatnich latach opanowały cały świat. Oprócz tego dania japońskie z roku na rok zyskują coraz większą popularność, a restauracje serwujące ramen, czy sushi powstały już niemal w każdym państwie. Japonia stanowi świetny przykład państwa, które zyskało wysoką pozycję międzynarodową, doskonale rozwija się gospodarczo i ekonomicznie, pomimo niewykorzystywania środków militarnych do osiągnięcia swoich celów politycznych.
Amerykański smart power
Stany Zjednoczone, państwo, które rocznie wydaje największe sumy na zbrojenia na świecie, od lat oprócz inwestowania w hard power stawia również na wykorzystanie miękkiej siły. Połączenie instrumentów realizacji owych strategii określa się mianem smart power. W okresie zimnej wojny szczególnie widoczne było promowanie amerykańskiego stylu życia, gospodarki wolnorynkowej, czy hollywoodzkich filmów, jako przeciwwagi do radzieckiej kultury. Mimo tego, że okres zimnej wojny stanowi już przeszłość, strategia USA do dziś wskazuje na rozwój militaryzmu w połączeniu z doskonaleniem środków dyplomatycznych w stosunkach międzynarodowych. Amerykańscy giganci technologiczni, tacy jak Microsoft, Apple, czy Google bez użycia narzędzi militarnych są w stanie wpłynąć na decyzje podejmowane przez ludzi na całym świecie. Oprócz tego amerykański wizerunek “ociepla” muzyka i kino, które dominują na globalnych rynkach artystycznych. Najdroższe produkcje filmowe, najbardziej rozpoznawalni artyści i technologia rozpowszechniona na całym świecie; wszystko to sprawia, że Stany Zjednoczone są tak liczącym się podmiotem na arenie międzynarodowej.
Bibliografia:
Burdzik, T. (2018). Japoński soft power: wykorzystanie kultury w budowaniu pozycji Japonii na arenie międzynarodowej. Kultura Historia-Globalizacja, (23), 29–38.
Niedźwiecki S.: “The European Union in the world: soft power, hard power or smart power?”. Przegląd Europejski Nr 3 (45), 2017.
Pacak P. “Soft power jako środek realizacji celów polityki zagranicznej państwa w systemie postwestfalskim”
Palutkiewicz P. “Nie umiemy w soft power. O pozaekonomicznych czynnikach budujących siłę kraju”. Warsaw Enterprise Institute. (27.07.2024)
“What is Soft Power?” The soft power 30. (28.07.2024)
Bezpiecznik.org 