SKRÓTY:
GOPR – Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
JRG – Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza
KSRG – Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy
OSP – Ochotnicza Straż Pożarna
PSP – Państwowa Straż Pożarna
SAR – Morską Służbę Poszukiwania i Ratownictwa
TOPR – Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
Wprowadzenie
Państwowa Straż Pożarna Rzeczypospolitej Polskiej jest zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formacją ratowniczo-gaśniczą, działającą na podstawie ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej. W czasie pokoju PSP realizuje zadania w zakresie ochrony przeciwpożarowej, ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego, wodnego oraz wysokościowego. Jednak w momencie wybuchu konfliktu zbrojnego jej rola ulega rozszerzeniu i nabiera strategicznego znaczenia w zorganizowanym systemie obronnym państwa. Przez zorganizowane rozumie się zdolność do współpracy i wymiany informacji między poszczególnymi podmiotami działającymi w ramach systemu obronnego państwa i systemu zarządzania kryzysowego. Do tego planowanie i przygotowanie komponentów zarówno wojskowych, jak i cywilnych na każdym poziomie reagowania, aby zapewnić odpowiednie podejście do rozwiązywania sytuacji kryzysowych oraz uregulowanie i przypisanie zadań w zakresie administracji publicznej, przy stabilnym rozplanowaniu finansowania zapewni wzrost efektywności bezpieczeństwa cywilnego.
PSP w czasie pokoju jest częścią KSRG, który obejmuje zarówno jednostki PSP, jak i OSP oraz inne wyspecjalizowane służby. W czasie konfliktu zbrojnego system ten ulega włączeniu w szerszy mechanizm obrony państwa, obejmujący Siły Zbrojne RP, Policję, Straż Graniczną, Państwowe Ratownictwo Medyczne, a także administrację publiczną.
Znaczenie PSP w systemie obronnym w doktrynie bezpieczeństwa narodowego RP PSP jest klasyfikowana jako formacja o podwójnym charakterze:
- ratowniczo-gaśniczym – odpowiadającym za reagowanie na skutki działań zbrojnych (pożary, katastrofy, uszkodzenia infrastruktury);
- ochronno-prewencyjnym – polegającym na zapobieganiu eskalacji zagrożeń oraz ochronie życia i zdrowia ludności.
Dzięki swojej strukturze organizacyjnej PSP jest zdolna do szybkiego rozmieszczenia sił w rejonach szczególnie zagrożonych oraz do utrzymania zdolności operacyjnych nawet w warunkach ograniczonej łączności czy uszkodzonej infrastruktury. Do zadań PSP w ramach działalności ratowniczo- gaśniczej należą:
Ratownictwo gaśnicze i techniczne
Konflikt zbrojny generuje liczne pożary powstałe w wyniku ostrzałów, bombardowań czy sabotażu. PSP musi działać w warunkach utrudnionego dostępu do wody, zniszczonych dróg i ryzyka ponownego ataku. Ratownictwo techniczne obejmuje:
- gaszenie pożarów spowodowanych ostrzałem, bombardowaniami lub sabotażem,
- usuwanie skutków zniszczeń infrastruktury (zawalonych budynków, mostów),
- uwalnianie osób uwięzionych w gruzach,
- zabezpieczenie przewróconych konstrukcji.
Ratownictwo chemiczne, biologiczne i radiacyjne
Działania wojenne niosą ryzyko użycia broni masowego rażenia. PSP dysponuje specjalistycznymi grupami ratownictwa chemiczno-ekologicznego, zdolnymi do:
- prowadzenie działań ratowniczych w strefach skażeń chemicznych, biologicznych i promieniotwórczych,
- wykrywania i identyfikacji substancji niebezpiecznych,
- dekontaminacji ludzi, sprzętu i terenu,
- zabezpieczania źródeł skażeń.
Ewakuacja i pomoc ludności
PSP organizuje punkty ewakuacyjne, prowadzi ewakuację osób z terenów objętych działaniami wojennymi, zapewnia pierwszą pomoc i wsparcie psychologiczne. W sytuacjach masowych migracji wewnętrznych PSP współpracuje z wojskiem, policją i służbą zdrowia.
Podczas gdy do ochronno-prewencyjnej należą:
- wspieranie wojska i innych służb w zabezpieczeniu działań operacyjnych,
- ochrona i utrzymanie funkcjonowania infrastruktury krytycznej.
- organizuje system ostrzegania i alarmowania,
- prowadzi szkolenia z zakresu zachowania się w sytuacjach zagrożenia.
- staje się organem wykonawczym obrony cywilnej.
W ten sposób PSP staje się jednym z filarów ochrony cywilnej, działając na styku obrony militarnej i bezpieczeństwa wewnętrznego państwa.
Bibliografia:
Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, przyjęta Uchwałą Nr 67 Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 2013 r., Monitor Polski z dnia 16 maja 2013 r. poz. 377
Marczyński D., Potrzeby osobowe państwowej straży pożarnej i krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny : zarys problemu, Wiedza Obronna, nr 1-2, 2017
Kozłowski E., Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, red. BIP, 2025 https://www.gov.pl/web/kgpsp/ksrg
Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej z dnia 5 grudnia 2024 r., https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240001907/T/D20241907L.pdf
Bezpiecznik.org 