Przemoc domowa to problem, który dotyka co trzecią kobietę w Polsce. Dane policyjne wskazują, że z roku na rok liczba zgłaszanych przypadków wciąż rośnie. W 2024 roku odnotowano o 9 tysięcy więcej zgłoszeń niż w roku 2023, co dobitnie obrazuje skalę zjawiska. Przemoc domowa dotyka również mężczyzn, dzieci oraz osoby starsze, jednak to kobiety najczęściej stają się jej ofiarami. Zjawisko ma często charakter ukryty – wiele ofiar nie zgłasza swojej sytuacji z obawy przed zemstą sprawcy, wstydem czy brakiem wiary w skuteczność systemu wsparcia. Warto podkreślić, czym właściwie jest przemoc domowa, ponieważ przybiera ona wiele form i wymiarów.
Rodzaje przemocy
Literatura wyróżnia różne rodzaje przemocy. Najczęściej w przypadku przemocy wobec kobiet wskazuje się pięć jej form: fizyczną, psychiczną, seksualną, ekonomiczną oraz – w odniesieniu do dziewczynek – także zaniedbanie. Przemoc fizyczna obejmuje działania powodujące ból, cierpienie czy zagrożenie życia. To właśnie o niej mówi się najgłośniej, ponieważ jej skutki są często bezpośrednio widoczne. Jej celem jest podporządkowanie ofiary przy użyciu siły. Przemoc psychiczna, określana także jako emocjonalna, obejmuje zachowania mające na celu poniżenie ofiary i naruszenie jej godności. Jerzy Mellibruda wyróżnia w jej obrębie dwa typy: przemoc „zimną” i „gorącą”. Przemoc zimna charakteryzuje się chłodem emocjonalnym, czego przykładem mogą być ignorowanie czy lekceważenie. Z kolei przemoc gorąca przejawia się wybuchami gniewu, krzykiem czy groźbami. Należy podkreślić, że przemoc psychiczna jest równie krzywdzącą jak przemoc fizyczna – długotrwałe znęcanie się emocjonalne może prowadzić nawet do śmierci ofiary. Przemoc seksualna to działania polegające na zmuszeniu drugiej osoby do aktywności seksualnej wbrew jej woli. Obejmuje zarówno wymuszanie stosunku, jak i niechciane dotyki, komentarze czy molestowanie. Przemoc ekonomiczna natomiast to działania sprawcy, które ograniczają dostęp do środków finansowych ofierze, powodując uzależnienie finansowe wykorzystywane przez sprawców by zdobyć władzę oraz dominację nad osobą pokrzywdzoną. Przemoc wobec kobiet niesie za sobą daleko idące konsekwencje – poza obrażeniami fizycznymi prowadzi do depresji, poczucia bezradności, utraty zaufania do innych oraz lęku, który potrafi sparaliżować codzienne życie. Kobiety doświadczające przemocy często wycofują się z życia zawodowego i społecznego, co jeszcze bardziej pogłębia ich zależność od sprawcy.
Pomoc ofiarom przemocy w Polsce
W Polsce funkcjonuje narzędzie prawne zwane „Niebieską Kartą” – procedura mająca na celu ochronę ofiar przed sprawcami przemocy. Dodatkowo w 2020 roku wprowadzono przepisy umożliwiające policji natychmiastowe odseparowanie sprawcy od wspólnie zajmowanego mieszkania.
Ważną rolę w pomocy osobom dotkniętym przemocą domową odgrywają organizacje pozarządowe, które prowadzą darmowe telefony zaufania, schroniska oraz programy wsparcia psychologicznego dla kobiet. Przykładem takiej instytucji jest „Centrum Praw Kobiet”, realizujące liczne kampanie przeciwko przemocy wobec kobiet. Jak podkreślają jego przedstawiciele:
„Misją Centrum Praw Kobiet jest przeciwdziałanie wszelkim formom przemocy i dyskryminacji kobiet w życiu prywatnym, publicznym i zawodowym. Dążymy do stworzenia warunków umożliwiających kobietom korzystanie z należnych im praw człowieka w tym prawa do życia wolnego od przemocy i dyskryminacji oraz realizację konstytucyjnej zasady równouprawnienia płci”.
Podsumowanie
Przemoc domowa to zjawisko, które nie zniknie samoistnie. Niezbędne jest wspólne działanie państwa, obywateli, organizacji pomocowych oraz konsekwentna edukacja społeczna. Każda reakcja – zgłoszenie, udzielenie wsparcia ofierze, potępienie sprawcy – ma znaczenie. Tylko w ten sposób można budować kulturę, w której kobiety będą czuły się bezpieczne.
Bibliografia:
Centrum Praw Kobiet: Stop przemocy, 21.11.2019, https://cpk.org.pl/pomagam/stop-przemocy/
Statystyka Komendy Głównej Policji: Przemoc domowa- dane od 2023, Przemoc domowa – Statystyka – Portal polskiej Policji
C. Łepecka-Klusek: Przemoc domowa wobec kobiet, “Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2015, Tom 21, Nr 4, 408–413
J. Mellibruda, Przeciwdziałanie przemocy domowej, Wyd. Instytut Psychologii Zdrowia PTP, Warszawa 2024, s. 14.
Niebieska Linia: Procedura „Niebieskie Karty”, Procedura „Niebieskie Karty” » Niebieska Linia IPZ
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 listopada 2020 r.: w sprawie wydawania nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, (Dz.U. 2020 poz. 2105)
Centrum Praw Kobiet: Misja, https://cpk.org.pl/o-nas/misja/
Bezpiecznik.org 