Rola PSP w systemie obrony cywilnej
W ustawie o ochronie ludności i obronie cywilnej z dnia 5 grudnia 2024 r. konstrukcja systemu ochrony ludności została oparta na funkcjonujących strukturach poprzez wykorzystanie jako głównego filaru potencjału KSRG, szczególnie PSP i OSP, ze względu na jego (ww.) atuty i gotowość do natychmiastowego użycia w ramach KSRG blisko 500 JRG PSP, ponad 5180 jednostek OSP, co więcej dysponuje aktualnie 195 specjalistycznymi grupami ratowniczymi, m.in. ratownictwa chemiczno-ekologicznego, technicznego, wodno-nurkowego, wysokościowego i poszukiwawczo-ratowniczymi. Do wykorzystania są też siły przygotowane do użycia w ramach odwodów operacyjnych komendanta głównego PSP i komendantów wojewódzkich PSP. Ustawodawca w nowych uregulowaniach uwzględnił współpracę struktur zarządzania kryzysowego, Systemu Powiadamiania Ratunkowego, Państwowego Ratownictwa Medycznego, podmiotów leczniczych, wielu organizacji pozarządowych, jak TOPR, GOPR, SAR oraz innych służb, inspekcji i straży.
Podczas przygotowań szczegółowych rozwiązań założono, że w przypadku wprowadzenia stanu wojennego i w czasie wojny przewiduje się m.in. powstanie korpusu ochrony cywilnej, który w razie powstania konfliktu zbrojnego przekształci się w korpus obrony cywilnej, mający na celu ochronę ludności cywilnej przed zagrożeniami wynikającymi z działań zbrojnych i ich konsekwencjami. Warto zaznaczyć, że zdecydowana większość zadań realizowanych obecnie przez jednostki ochrony przeciwpożarowej pokrywa się z zadaniami obrony cywilnej wynikającymi z protokołu dodatkowego pierwszego do konwencji genewskich. Zadania obrony cywilnej to m.in.: służba ostrzegawcza, ewakuacja, ratownictwo, służby medyczne, wraz z pierwszą pomocą, walka z pożarami, wykrywanie i oznaczanie stref niebezpiecznych, doraźna pomoc dla przywrócenia i utrzymania porządku w strefach dotkniętych klęskami.
Ustawa zakłada również utworzenie Systemu Bezpiecznej Łączności Państwowej, który zapewni ciągłość funkcjonowania administracji państwowej oraz zagwarantuje sprawne i nowoczesne funkcjonowanie systemów łączności szyfrowanej, a także współpracę administracji publicznej, służb podległych MSWiA z systemami podległymi MON. Stworzy możliwość sprawnego i skutecznego ostrzegania, powiadamiania i alarmowania ludności o zagrożeniach oraz skomunikowania organów państwowych i podmiotów ochrony ludności w wykonywaniu zadań ochrony ludności i obrony cywilnej.
Z punktu widzenia ochrony przeciwpożarowej komendantowi głównemu PSP (aktualnie nadbryg. Wojciech Kruczek) przypadną ważne zadania. Przede wszystkim będzie on odpowiadał za:
- organizację szeroko rozumianej sfery reagowania oraz współdziałanie w procesie udzielania pomocy humanitarnej i pomocy doraźnej. Będzie też realizował istotne zadania związane z budowaniem systemu ostrzegania i alarmowania, które tak naprawdę już się rozpoczęły,
- prowadzenie centralnej ewidencji obiektów zbiorowej ochrony, czyli schronów i ukryć oraz miejsc doraźnego schronienia.
- pełni funkcję Szefa Obrony Cywilnej Kraju
Struktura organizacyjna i przygotowanie operacyjne
Państwowa Straż Pożarna jest formacją scentralizowaną, podporządkowaną Komendantowi Głównemu PSP, który jest centralnym organem administracji rządowej w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa. W czasie pokoju PSP składa się z komend i jednostek organizacyjnych rozmieszczonych na trzech podstawowych poziomach:
Komenda Główna PSP – organ kierowniczy, odpowiadający za strategię, planowanie, nadzór nad realizacją zadań i współpracę międzynarodową.
Komendy Wojewódzkie PSP – realizujące zadania na szczeblu regionalnym, koordynujące pracę powiatowych struktur PSP i OSP w ramach KSRG.
Komendy Powiatowe (Miejskie) PSP – odpowiedzialne za działania operacyjne w terenie, dysponowanie sił i środków do zdarzeń, utrzymywanie gotowości bojowej.
Do tego dochodzą JRG – podstawowe siły interwencyjne PSP, a także szkoły i ośrodki szkolenia PSP (Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Szkoły Aspirantów i Centralna Szkoła PSP).
PSP współdziałanie z innymi służbami i strukturami
PSP działa w ścisłej współpracy z:
- Siłami Zbrojnymi RP – w zakresie zabezpieczenia działań bojowych, oczyszczania terenu z niewybuchów, ochrony logistycznej.
- Policją – w zabezpieczaniu miejsc zdarzeń, kontroli ruchu podczas ewakuacji.
- Wojskami Obrony Terytorialnej – wsparcie logistyczne i kadrowe.
- Służbą zdrowia – transport rannych, pierwsza pomoc.
Podsumowanie
Państwowa Straż Pożarna w czasie konfliktu zbrojnego staje się jednym z kluczowych filarów bezpieczeństwa państwa. Jej rola wykracza poza gaszenie pożarów – obejmuje ratownictwo, ochronę ludności, koordynację działań obrony cywilnej i wsparcie dla wojska. Odpowiednie przygotowanie tej formacji decyduje o zdolności państwa do ochrony swoich obywateli w najtrudniejszych warunkach.
Bibliografia:
Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, przyjęta Uchwałą Nr 67 Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 2013 r., Monitor Polski z dnia 16 maja 2013 r. poz. 377
Marczyński D., Potrzeby osobowe państwowej straży pożarnej i krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny : zarys problemu, Wiedza Obronna, nr 1-2, 2017
Kozłowski E., Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, red. BIP, 2025 https://www.gov.pl/web/kgpsp/ksrg
Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej z dnia 5 grudnia 2024 r., https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240001907/T/D20241907L.pdf
Bezpiecznik.org 