Gospodarka po drugiej stronie Bugu, część 1. (1991-2005)

Sukces wojsk rosyjskich na Krymie i w Donbasie nie jest wynikiem wyłącznie kwestii militarnych, które zwykle mamy na myśli mówiąc o konflikcie zbrojnym. Federacja Rosyjska wykorzystała ogólną słabość państwa ukraińskiego, wynikającą m.in. z sytuacji gospodarczej młodej republiki. Ukraina w przeciągu pierwszych dwudziestu pięciu lat swojego istnienia straciła aż 35 proc. PKB i zdaniem Banku Światowego jest to najgorszy wynik w tym okresie na całym świecie. Dlaczego?

JESIEŃ LUDÓW

Ukraina uzyskała niepodległość jako jedna z najlepiej prosperujących gospodarek spośród dawnych republik radzieckich. Przyczyną takiego stanu rzeczy była kluczowa rola tego regionu jako zaplecza żywnościowego, stanowiącego aż 24% zbóż całego Związku Sowieckiego, oraz znaczenie Donieckiego Zagłębia Węglowego, z którego (oraz z innych regionów industrialnych Ukraińskiej SRR) wydobywano 22,5% radzieckiego węgla i 46% rud żelaza.Jednak upadek ZSRR sprawił, że zmniejszył się popyt na produkty ukraińskiego przemysłu, wskutek czego mnóstwo wykwalifikowanych pracowników straciło pracę niedługo po utworzeniu Republiki Ukrainy. Dalszym efektem tego procesu było zmniejszenie się produkcji i pierwsza w historii tego kraju tak poważna recesja gospodarcza, której szczyt nastąpił w roku 1994, kiedy to PKB spadło o 22,55%.Trzeba jednak pamiętać, że nie był to problem typowy tylko dla Ukrainy — upadek komunistycznego supermocarstwa, a co za tym idzie zmiany ustrojowe i gospodarcze w tzw. demoludach z początku negatywnie wpływały na gospodarki tych państw. Nie ominęło to również i Polski, jednak działania zespołu prowadzonego przez prof. Leszka Balcerowicza doprowadziły do zmniejszenia konsekwencji przemian oraz szybkiego rozwoju państwa. Najlepiej widać odmienne losy Polski i Ukrainy przy porównaniu PKB per capita — o ile w 1990 roku nasz wschodni sąsiad nieznacznie, ale jednak górował pod tym względem, o tyle po dziesięciu latach ten sam wskaźnik spadł w jego przypadku o niemal połowę (z 6780 $ do 3812 $), a polski wzrósł o ponad 75% (z 5995 $ do 10 607$).

Polska gospodarka do 1992 ulegała stagnacji i dopiero później zaczęła się rozwijać. Ukrainę zaś dopadła największa recesja gospodarcza na świecie. Fot. Money.pl na podstawie danych z Banku Światowego

NOWE MILENIUM, NOWE PROBLEMY

Położenie ukraińskiej gospodarki uległo poprawie wraz z przełomem tysiącleci. Za główną przyczynę odbicia się kraju od gospodarczego dna uważa się działania gabinetu Wiktora Juszczenki, który obejmował urząd premiera w latach 1999-2001. Rząd ten wprowadził potrzebne reformy, które przyczyniły się do znacznego wzrostu eksportu, walczył też z nadużyciami, w szczególności przy handlu ropą naftową i gazem z Rosją w ramach programu „Czysta energia”. Pomimo szybkiego zakończenia rządów Juszczenki (z powodu działań oligarchów), jego reformy wpłynęły pozytywnie na gospodarkę Ukrainy w kolejnych latach, a sam były premier zyskał dzięki temu poparcie społeczne, które przydało mu się w niedalekiej przyszłości.W roku 2004 miały bowiem miejsce wybory prezydenckie, w których najważniejszymi kandydatami byli ówczesny premier Wiktor Janukowycz oraz właśnie Wiktor Juszczenko, który, będąc symbolem walki z tzw. „demokracją oligarchiczną”, stanął na czele koalicji partii centroprawicowych Blok Nasza Ukraina, która stała w opozycji do rządzącej i kierowanej przez Janukowycza prorosyjskiej Partii Regionów.

pomaranczowa_rewolucja — Manifestacje w ramach pomarańczowej rewolucji miały miejsce również we Lwowie, Odessie czy Doniecku. Fot. alex_e14/flickr.com

Pierwsza tura odbyła się 31 października i nieznacznie wygrał w niej Juszczenko z wynikiem 39,87%, tuż za nim plasował się Janukowycz z poparciem 39,32%. Druga tura odbyła się 21 listopada, według oficjalnych danych wygrał ją szef Partii Regionów. Jednak spora odmienność wyników w stosunku do sondaży typu exit poll doprowadziła do szeregu demonstracji określonych wspólnym mianem pomarańczowej rewolucji. Skutkiem protestów oraz mediacji pomiędzy stroną rządową a manifestującymi przez Aleksandra Kwaśniewskiego i prezydenta Litwy Valdasa Adamkusa było uznanie przez ukraiński Sąd Najwyższy wyników wyborów za nieważne i zorganizowanie powtórnie drugiej tury wyborów. Odbyła się ona 26 grudnia i zakończyła zwycięstwem Wiktora Juszczenki z poparciem 51,99%.Po objęciu urzędu prezydenta i mianowaniu Julii Tymoszenko (odpowiedzialnej za program „Czystej energii”) na premiera Ukrainy „pomarańczowi” posiadali pełnię władzy nad krajem, a wśród Ukraińców panowało przekonanie, że od tego momentu ich państwo uzyska stabilność i będzie nieustannie się rozwijało. Jednak nie wszystko miało pójść tak łatwo.

Zdjęcie główne: Alpari Org/flickr.com