Wpływ globalnego ocieplenia na bezpieczeństwo państw

Globalne ocieplenie ma istotny wpływ na bezpieczeństwo państw na całym świecie. Zjawisko to jest wynikiem wzrostu temperatury atmosferycznej Ziemi spowodowanego głównie przez emisję gazów cieplarnianych pochodzących z działalności człowieka. Skutki globalnego ocieplenia obejmują zmiany klimatyczne, które mają poważne konsekwencje dla różnych aspektów bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa ekologicznego, żywnościowego, wodnego, energetycznego, zdrowotnego i bezpieczeństwa geopolitycznego.

Globalne ocieplenie a efekt cieplarniany.

Globalne ocieplenie to wzrost średniej temperatury powierzchni Ziemi. W języku potocznym termin ten odnosi się też do innych skutków globalnej zmiany klimatu, spowodowanych antropogeniczną emisją gazów cieplarnianych od początku epoki przemysłowej.

Natomiast efekt cieplarniany na planetach takich jak Ziemia (również Mars i Wenus), które posiadają atmosferę, występuje naturalnie i odpowiada za regulację temperatury. Na Ziemi efekt cieplarniany jest niezbędny do powstawania życia. Dzięki tej regulacji temperatura na powierzchni naszej planety podnosi się od plus 20 do maksymalnie plus 34 stopni. Bez efektu cieplarnianego oscylowałaby cały czas w granicach od minus 18 do minus 27 stopni. Zatem sam efekt cieplarniany jest zjawiskiem korzystnym, niekorzystne jest natomiast jego nasilenie.

Czym są gazy cieplarniane?

Efekt cieplarniany jest spowodowany przez gazy cieplarniane. Są to cząsteczki, które mają wspólną właściwość – pochłaniają ciepło. Nasza planeta zostaje rozgrzana przez promienie słoneczne i sama je oddaje. Na to ziemskie promieniowanie „czułe” są gazy cieplarniane, które najpierw pochłaniają go mniej więcej tak jak gąbka pochłania wodę, by potem się go pozbyć i „wysłać” zarówno w stronę Ziemi, jak i kosmosu. Pewna część ciepła jest więc uwięziona w atmosferze ziemskiej – w sposób podobny do szklarni. Tak tworzy się równowaga termiczna, która utrzymuje się do czasu, gdy ilość gazów cieplarnianych jest niezmienna. To, z czym mamy dziś do czynienia to zwiększenie ilości tych gazów w atmosferze. Średnia temperatura na globie zwiększa się, co nazywamy globalnym ociepleniem.

Wpływ CO2 na ocieplenie klimatu.

Dwutlenek węgla jest uważany za najgorszy z ubocznych efektów spalania paliw na Ziemi. Chociaż stężenie innych gazów cieplarnianych nie jest tak ogromne, jak dwutlenku węgla, to absorbują one o wiele więcej promieniowania podczerwonego niż CO2. Skąd się bierze dwutlenek węgla? Na przykład ze spalania paliw kopalnych, ale nie tylko. Sporo dwutlenku węgla magazynują oceany. Dwutlenek węgla jest też produktem naturalnych procesów przyrodniczych: oddychania organizmów, w tym także tego prowadzonego przez mikroorganizmy glebowe rozkładające szczątki organiczne, a także pożarów i wietrzenia skał.

Mimo tych naturalnych procesów, podczas których wytwarzany jest dwutlenek węgla, na pierwszy plan jego produkcji wysuwa się działalność człowieka. Dwutlenek węgla jest najpowszechniej produkowanym przez człowieka gazem cieplarnianym, zwłaszcza od czasu rewolucji przemysłowej. Spalanie węgla, ropy, paliwa lotniczego, produkcja przemysłowa mięsa, wszystkie te gałęzie gospodarki i działalności człowieka w znacznym stopniu przyczyniają się do ocieplenia klimatu.

Skutki zmian klimatu w Afryce

Afryka jest kontynentem, który urbanizuje się najszybciej, a zarazem jest najmocniej dotknięty skutkami globalnego ocieplenia. W ciągu ostatnich lat kontynent mocno ucierpiał w wyniku szeregu efektów zmian klimatu. Wyjątkowo silne cyklony uderzyły w południowo-wschodnie wybrzeże kontynentu, susze wysuszyły południową Afrykę, a powodzie i osuwiska nękały Półwysep Somalijski. Z kolei w Kapsztadzie, drugim co do wielkości mieście Republiki Południowej Afryki, w 2018 roku niemal całkowicie zabrakło wody.

Toczące się konflikty oraz brak bezpieczeństwa żywnościowego sprawiają, że ludzie ruszają w drogę w poszukiwaniu ratunku dla siebie i swoich rodzin. Według raportu UNHCR „Global Trends 2018” aż dwa kraje są w pierwszej piątce państw z największą liczbą uchodźców. Mowa tutaj o Sudanie Południowym (2,3 mln ludzi opuściło kraj) i Somalii (0,9 mln ludzi).

Liczba osób przesiedlonych w wyniku suszy i powodzi w ostatnich miesiącach jest równa liczbie uciekających przed wojną. Susza we wschodniej i południowej Afryce oraz w Rogu Afryki wraz z panującymi tam konfliktami spowodowały nowe wysiedlenia w krajach takich jak Somalia, gdzie do czerwca 2019 roku co najmniej 49 000 ludzi uciekło z domów. Agencja ONZ ds. Uchodźców ostrzega przed „rosnącymi przesiedleniami związanymi z klimatem”, gdyż te mają coraz większy wpływ na panujące kryzysy.

Według raportu Koalicji na rzecz Przemian Miejskich, aby skierować afrykańskie miasta na ścieżkę zrównoważonego, długoterminowego rozwoju, potrzebne będą miliardy dolarów.

Skutki zmian klimatu w Europie

Klimat w Europie ociepla się w szybszym tempie niż wynosi średnia światowa. Zmiana klimatu już ma miejsce, a w przyszłości będzie jeszcze bardziej dotkliwa, nawet jeśli globalne starania na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych okażą się skuteczne. Skutki będą jednak znacznie łagodniejsze, jeśli starania na rzecz ograniczenia emisji przyniosą efekt i umożliwią utrzymanie wzrostu globalnej temperatury na poziomie poniżej 2°C (zgodnie z wymogami porozumienia paryskiego). Wszelkie scenariusze emisji, w których limit ten zostałby przekroczony, doprowadziłyby do znacznie większej zmiany klimatu i wystąpienia związanych z nią skutków.

Pod koniec XXI wieku Europa może stanąć w obliczu presji politycznej i demograficznej na przyjęcie dziesiątek milionów mieszkańców przeludnionej Afryki w mniej zaludnionych regionach świata. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej jako beneficjenci zmian klimatycznych, będą posiadać duże ilości opuszczonych wsi i miast ze względu na znaczący spadek liczby mieszkańców. Z drugiej strony, ludność Afryki w roku 2100 może wynieść 4 mld osób – przewiduje dr Wilk. – Będą wśród nich miliony specjalistów, których młodość i wykształcenie będzie potrzebne w utrzymaniu dostatku gospodarczego starzejącej się Europy.

Konsekwencjami dla Europy są między innymi fale upałów, pożary lasów i susze. W Europie Północnej klimat staje się coraz bardziej wilgotny, a zimą wzrasta ryzyko wystąpienia powodzi. Miasta, gdzie mieszka co czwarty Europejczyk, narażone są na fale upałów, powodzie i skutki podnoszenia się poziomu mórz.

Skutki zmian klimatu w Polsce

Polityka Unii Europejskiej odgrywa w Polsce dużą rolę, jeśli chodzi o działania zmierzające do poprawy jakości powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu. Mimo wysokiej emisyjności krajowej gospodarki wynikającej z energetyki opartej na paliwach kopalnych Polska sukcesywnie redukuje emisję gazów cieplarnianych dążąc do spełnienia wymagań pakietu energetyczno-klimatycznego UE. Polska przystąpiła również do “Porozumienia paryskiego”, które jest ogólnoświatowym planem działania mającym łagodzić zmiany klimatu.

Według scenariuszy klimatycznych dla Polski opracowanych w “Polityce ekologicznej państwa 2030” najpowszechniejszymi zjawiskami pogodowymi w kolejnym dziesięcioleciu będą przedłużające się fale upałów i intensywne opady deszczu, które mogą powodować lokalne zalania. Skutkami tych ekstremalnych zjawisk klimatycznych będą m.in. choroby układu krążenia i oddechowego, problemy z transportem, niższa produkcja rolna, a także zakłócenia w pracy sektora energetycznego, w tym blackout.

Za pogłębiające się susze odpowiedzialna jest gospodarka wodna kraju. W Polsce zatrzymujemy około 6,5% wody, która spływa rzekami do Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego, co daje około 4 miliardach metrów sześciennych wody i plasuje nas na przedostatnim miejscu w Europie.

Podsumowanie

Wielu ludzi, zwłaszcza w regionach świata dotkniętych konfliktami, żyje w warunkach zdecydowanie oddalonych od tych jakże naturalnych dla nas jak dostęp do wody czy też jedzenia. Jeżeli zmiany klimatu będą również miały ogromny wpływ na ich środowisko życia, może dojść do destabilizacji społecznej i politycznej. Konsekwencje sięgają od nasilenia lokalnych konfliktów surowcowych do ewentualnych napięć międzypaństwowych. W tym kontekście zmiany klimatu mogą zagrażać głównym filarom pokoju i stabilności.

Wilgotność i wysokie temperatury mogą sprawić, że duże obszary stref tropikalnych będą niezdatne do zamieszkania, przynajmniej przez część roku. Wiele lodowców w Himalajach, które teraz są niezawodnym źródłem wody dla ponad miliarda ludzi, prawdopodobnie zanikną. Wiele miast na wybrzeżach jest zagrożonych podtopieniem. Miliardy ludzi mogą zmagać się z wielkimi brakami wody i niedostatkami pożywienia, i wielu z nich wyemigruje do bardziej zdatnych do zamieszkania części planety.

Czy nasilenie efektu cieplarnianego można zatrzymać? Można i ku temu zmierzają działania m.in. Unii Europejskiej, wielu krajów, które przyjęły bardzo napięte harmonogramy i wiążące deklaracje odchodzenia od energii wytwarzanej z węgla i przechodzenia do pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł. Produkcja czystej energii ze słońca, wiatru, ziemi, szczątków roślinnych, wydaje się jedynym słusznym kierunkiem, który może ograniczyć wytwarzanie gazów cieplarnianych i nasilanie się niekorzystnych zjawisk klimatycznych na Ziemi.