Internet, który pojawił się w Polsce około 1991 roku, zaczął rewolucjonizować świat jaki dotychczas był znany społeczeństwu. Nowa epoka, która wówczas zawitała, charakteryzuje się po dziś dzień szybkim postępem i rozwojem nowoczesnych technologii. W wyniku rewolucji cyfrowej wyłoniło się nowe społeczeństwo, znane jako społeczeństwo informacyjne, gdzie kluczowym zasobem stała się informacja, zamiast tradycyjnych czynników takich jak kapitał czy praca. Dla współczesnego człowieka Internet stanowi fundamentalne narzędzie dystrybucji wiedzy. Z racji na rozwój Internetu i zwiększone zainteresowanie jego możliwościami przez społeczeństwo zaczęto dostrzegać już nie tylko same zalety i możliwości, ale też zagrożenia jakie płyną z sieci. Głównym zagrożeniem, jakie napotykamy codziennie, jest szerzenie dezinformacji, które ma na celu dać odbiorcy „wiedzę” pozorną, bezużyteczną lub szkodliwą, która następnie posłuży do podejmowania przez użytkownika błędnych decyzji. Aby szerzyć owe zjawisko używa się między innymi fake news’ów czy też deepfake’ów, co w ostateczności ma prowadzić do zjawiska bański informacyjnej.
Fake news
Termin „fake news” jest powszechnie używany i spotykamy się z nim praktycznie codziennie, zarówno w Internecie, jak i w tradycyjnych mediach, takich jak telewizja, radio czy prasa. Donald Trump wprowadził to pojęcie do powszechnego użycia podczas swojej kampanii wyborczej na prezydenta Stanów Zjednoczonych w 2016 roku. Używał terminu „fake news” nie tylko w odniesieniu do informacji, które uważał za fałszywe, ale także w kontekście nieprzychylnych mu dziennikarzy, włączając w to nawet stacje telewizyjne, takie jak CNN. Spopularyzowanie tego słowa spowodowało, że używa go się na całym świecie co do informacji, które są błędne, nieprawdziwe, nie potwierdzone czy też się z nimi nie zgadzamy.
Możemy wyróżnić różne rodzaje fake newsów, które wprowadzają społeczeństwo w stan dezinformacji, są to np.:
· Fałszywe informacje: To najbardziej oczywisty rodzaj fake newsów, gdzie przedstawiane są całkowicie zmyślone fakty, które nie mają oparcia w rzeczywistości.
· Manipulacja obrazem: Modyfikowanie lub manipulowanie obrazami w celu stworzenia fałszywego wrażenia lub wprowadzenia w błąd.
· Teorie spiskowe: Rozpowszechnianie teorii spiskowych, które są często oparte na niewiarygodnych lub niepotwierdzonych informacjach.
· Propaganda polityczna: Rozpowszechnianie fałszywych informacji w celu wpływania na opinię publiczną, zwłaszcza w kontekście polityki.
· Fałszywe anonimowe źródła: Przedstawianie informacji jako pochodzących od anonimowych źródeł, co utrudnia weryfikację prawdziwości tych informacji.
Powyższe przykłady to tylko garstka zagrożeń, jakie występują. Dezinformacja szerzona za pomocą fake newsów jest prowadzona na ogromną skalę i bardzo ciężko ją powstrzymać, gdyż czasem ciężko zweryfikować co jest prawdą a co nie.
Deepfake
Kolejnym zagrożeniem, który powoduje szerzenie dezinformacji jest deepfake. Jest to technologia wykorzystująca sztuczną inteligencję do tworzenia lub edytowania treści wideo albo obrazu w celu pokazania czegoś, co nigdy się nie wydarzyło. Deepfake to najczęściej wideo, które jest tworzone za pomocą dwóch konkurujących ze sobą systemów AI, czyli generatora oraz dyskryminatora. Generator tworzy fałszywy klip wideo, a następnie dyskryminator ustala, czy klip jest prawdziwy, czy fałszywy. Za każdym razem, gdy dyskryminator dokładnie identyfikuje klip wideo jako fałszywy, daje on generatorowi wskazówkę, czego nie robić podczas tworzenia następnego klipu. Deepfake to technika która ma na celu syntezę obrazów opartej na sztucznej inteligencji. Geneza tego zjawiska sięga 2017 roku. W owym czasie na jednym z portali internetowych został zamieszczony fałszywy film z pewną aktorką. Twórca filmu posługiwał się nickiem deepfakes od którego to właśnie zaczęto nazywać sfabrykowane nagrania czy też zdjęcia. Od tamtego czasu w sieci pojawia się sporo filmów czy też zdjęć, które przedstawiają osoby znane w sposób satyryczny, śmieszny ale też i poniżający. Filmy te ewoluowały do tego stopnia, że czasem ciężko stwierdzić czy są one prawdziwe czy też nie.
Bezspornie, obecnie najefektywniejszym środkiem przeciwdziałania tego rodzaju nagraniom wydaje się opracowanie technologii dekodującej, czyli takiej, która potrafi identyfikować, czy dany film został spreparowany. Kluczowe jednak jest słowo „obecnie”. Rozwój technologii postępuje bowiem w tak błyskawicznym tempie, że wprowadzone rozwiązanie wkrótce może stać się niepraktyczne. Zespołom pracującym nad tym zagadnieniem trudno nadążyć za osobami, które tworzą takie treści. Pewne jest także, że nikt nie jest w stanie zatrzymać dalszego postępu technologii służącej do tworzenia deepfake’ów.
Bańka informacyjna
Z przytoczonych przykładów dezinformacji, które szerzone są na coraz większą skalę pojawia się pojęcie bańki informacyjnej. Termin ten oznacza, że osoba, która na portalach wielokrotnie czyta i przegląda fake newsy zamyka się tylko w ich obszarze, ponieważ algorytm podsyła użytkownikom takie informacje które oni najczęściej i najchętniej czytają. Działanie „bańki informacyjnej” powoduje, że otrzymujemy treści zgodne z naszymi własnymi przekonaniami, co w efekcie umacnia nasze osobiste przekonania, a szczególnie sprzyja temu Internet. Ten mechanizm może prowadzić do nieporozumień, jak na przykład obserwowane w wielu krajach zjawisko, określane jako „szok powyborczy”. W szczególności dotyczy ono zwolenników konkretnego polityka lub ugrupowania politycznego, którzy zatracają realny obraz społecznego nastroju w kontekście sytuacji politycznej. To zjawisko wynika z pozostawania w zamkniętej bańce informacyjnej, co prowadzi do przekonania o powszechnym poparciu dla preferowanej opcji politycznej. W rezultacie zwolennicy partii, która doznaje porażki, mogą niezrozumiale reagować na sytuację, wykazując głębokie zdziwienie lub nawet oburzenie.
Zakończenie
Dezinformacja w Internecie jest niestety stosunkowo powszechna i należy z nią walczyć. Skuteczna walka z dezinformacją wymaga holistycznego podejścia, z zaangażowaniem społeczeństwa, instytucji rządowych, platform internetowych i mediów. Działania te powinny być elastyczne i dostosowywane do dynamicznego charakteru dezinformacji w erze cyfrowej. Ze względu na szybkość rozwoju Internetu walka ta nie jest prosta, lecz niezwykle potrzebna.
Bibliografia:
M. Żoch: Fake news jako narzędzie dezinformacji.
Bezpiecznik.org 