Ślad kryminalistyczny najprościej można wyjaśnić jako każdą zmianę w rzeczywistości, która stanowiąc postrzegalne znamiona, może stanowić podstawę do odtworzenia i ustalenia przebiegu zdarzeń1. Śladem może być niemal wszystko. Samo miejsce zdarzenia jest swego rodzaju wielkim śladem. Zatarty ślad również jest śladem, innym od tego, który został zatarty. Nawet brak śladu, który powinien był wystąpić, może być śladem istotnym dla przyjętej wersji zdarzenia. Z tego względu ślady kryminalistyczne wymagają uporządkowania.
Rodzaje śladów kryminalistycznych
W kryminalistyce funkcjonuje wiele różnych podziałów śladów, które wzajemnie się uzupełniają. Systematyka śladów kryminalistycznych nie jest przydatna jedynie do celów naukowych, ale ma sens także w praktyce, gdyż znajomość różnorakiego zjawiska śladu, pomaga w przeprowadzeniu prawidłowego procesu wykrywczego i uniknięciu sytuacji, w której jakiś ślad zostanie pominięty. Podstawowy podział dzieli ślady na:
- materialne
- zjawiskowe
- cyfrowe
- idealne (subiektywne).
Ślady materialne są to zmiany w materii lub jej określony stan oraz sposób jej oddziaływania na rzeczywistość w związku z konkretnym zdarzeniem. Ze względu na postać materii można wyróżnić trzy rodzaje śladów: ciecze (np. krew, mocz, olej), obiekty stałe i pyłowe (np. kurz, łuski, włókna, substancje chemiczne) oraz gazy (np. ulatniający się tlenek węgla). Ze względu na sposób oddziaływania materii na rzeczywistość można wyróżnić następujące rodzaje śladów: ślady przemieszczania, ślady właściwości materii, odwzorowania obiektu pozostawiającego ślad (np. odcisk buta, opon) oraz odwzorowania właściwości i nawyków funkcjonalnych obiektu, który pozostawił ślad (np. specyfika chodu).
Ślady zjawiskowe charakteryzują się niedostrzegalnością fizyczną. Są to np. ślady zapachowe, które tworzą molekuły zapachowe, ślady termiczne, np. temperatura przedmiotu, która mogła zmienić się, chociażby w wyniku wykorzystania go oraz fale, np. elektromagnetyczne.
Ślady cyfrowe związane są z każdym wytworem elektronicznym, mającym jakikolwiek związek ze zdarzeniem.
Ślady idealne to ślady psychiczne, tzw. engramy, czyli zmiany zachodzące w układzie nerwowym w związku z jakimś przeżyciem, bodźcami, których możliwe jest odtworzenie poprzez pamięć i doświadczenia. Takie ślady idealne ujawnia się poprzez przesłuchanie, eksperymenty kryminalistyczne, opinie psychiatryczne, psychologiczne.
Szukanie śladów na miejscu zdarzenia
Oględziny to czynność procesowo-kryminalistyczna, która polega na podejmowaniu działań zmierzających do wykrywania, zabezpieczania oraz wstępnego badania śladów kryminalistycznych, co ma na celu wyjaśnienie charakteru i okoliczności zdarzenia, a także ustalenie sprawcy2.
Do każdego zdarzenia należy podchodzić indywidualnie, gdyż nie ma dwóch identycznych zdarzeń, w których występują dokładnie takie same ślady. Inne są metody i środki stosowane podczas oględzin wypadku drogowego, oględzin miejsca znalezienia zwłok, czy miejsca wypadku lotniczego. Są jednak pewne zasady, które pomagają w sprawnym wykrywaniu śladów oraz ustaleniu przebiegu zdarzeń.
Poszukiwanie śladów to ich ujawnianie, czy też wykrywanie. Tej czynności musi towarzyszyć jakaś czynność ujawniająca, inna dla każdego rodzaju śladu. Bezpośrednie ujawnianie nie wymaga stosowania żadnych środków, jednak są ślady, których nie da się ujawnić bez użycia odpowiednich technik kryminalistycznych (obserwacja pośrednia). Część śladów znalezionych na miejscu zdarzenia może nie być przydatna, dlatego należy dokonać selekcji i eliminacji niepotrzebnych śladów. Każdy przydatny ślad musi zostać zabezpieczony w odpowiedni, zindywidualizowany sposób. Fotografowanie jest obligatoryjne, ale zdarza się, że jest ono jedyną możliwą metodą zabezpieczania.
Zabezpieczone w trakcie oględzin ślady kryminalistyczne w zestawieniu z ustaleniem okoliczności, przyczyn oraz przebiegu danego zdarzenia, pozwalają na ustalenie dalszego kierunku postępowania oraz weryfikację wersji zdarzeń. Następnie ślady poddawane są kolejnym badaniom, które mogą przykładowo poprzez szybką weryfikację odcisków linii papilarnych w systemie AFIS wskazać sprawcę przestępstwa.
- J. Wąs-Gubała: Ślad kryminalistyczny jako przesłanka dla zwalczania zagrożeń związanych z działalnością przestępczą, “Kultura bezpieczeństwa” 2019, nr 35, s. 98.
↩︎ - E. Gruza, M. Goc, J. Moszczyński: Kryminalistyka czyli o współczesnych metodach dowodzenia przestępstw, Warszawa 2020, s. 257. ↩︎
Bibliografia:
E. Gruza, M. Goc, J. Moszczyński: Kryminalistyka czyli o współczesnych metodach dowodzenia przestępstw, Warszawa 2020.
J. Wąs-Gubała: Ślad kryminalistyczny jako przesłanka dla zwalczania zagrożeń związanych z działalnością przestępczą, “Kultura bezpieczeństwa” 2019, nr 35.
P. Legut: Czy istnieje przestępstwo doskonałe? Omówienie śladów kryminalistycznych ze szczególnym uwzględnieniem ich klasyfikacji, “IUS ET ADMINISTRATIO” 2022, nr 4.
Bezpiecznik.org 