Arktyka – białe pustkowie, które nie jest puste
Patrząc na mapę, Arktyka wygląda jak ostatni margines świata. Rozciąga się tam morze lodu, słońce potrafi nie zachodzić przez miesiące albo wcale nie wschodzić. To teren pozornie martwy, ale w rzeczywistości pulsujący życiem i… wielką polityką. Dla zwykłego Europejczyka Arktyka to miejsce odległe, niemal mityczne – gdzieś “tam na górze”, poza codziennym zasięgiem. A jednak, w erze zmian klimatu i nowych szlaków żeglugowych, to miejsce coraz mocniej wkracza w europejską rzeczywistość.
Dlaczego Arktyka jest ważna?
Surowce znajdujące się pod lodem; szacunki amerykańskiej agencji USGS (United States Geological Survey), mówią, że w Arktyce mogą kryć się bardzo bogate złoża ropy (13% w skali światowej) i gazu ziemnego (ok. 30%). Do tego rzadkie metale, uran, a nawet i diamenty. Dla gospodarek opartych na imporcie energii (jak większość Europy) to prawdziwa góra złota.
Powstające nowe szlaki handlowe; topniejący lód otwiera tzw. “Północną Drogę Morską”, wzdłuż Rosji oraz “Przejście Północno-Zachodnie”, przez Kanadę. Drogi te skracają transport między Azją, a Europą o tysiące kilometrów, co ma olbrzymie znaczenie dla handlu.
Znaczenie militarne na arenie międzynarodowej; Arktyka stanowi naturalny “most” między Ameryką Północną a Eurazją. Podczas zimnej wojny była kluczowym obszarem dla bombowców i rakiet balistycznych. Dziś nadal stanowi strategiczną przestrzeń obserwacji i obrony.
Zmiany klimatyczne; obszar Arktyki niesamowicie cierpi przez globalne ocieplenie, które postępuje tam ponad dwa razy szybciej niż w innych rejonach świata. To co dzieje się w Arktyce, wpływa na poziom mórz, prądy oceaniczne i pogodę w Europie.
Państwa zaangażowane w walkę o Arktykę
Arktyka jest podzielona między państwa, które mają tam wybrzeża:
- Rosja z największym dostępem (trwa militaryzacja regionu)
- Kanada kontroluje rozległe północne wyspy i Przejście Północno-Zachodnie
- Dania rości sobie prawa do sporej części dna morskiego ze względu na posiadanie Grenlandii
- Norwegia
- USA
Ponadto także Chiny są zainteresowane Arktyką i tłumaczą swe zainteresowanie chęcią inwestycji w badania i infrastrukturę północnych szlaków.
Arktyka może być scenerią grozy
Dla filmowców i pisarzy Arktyka to idealne tło dla historii o izolacji i nieznanym. W filmie “Coś” Johna Carpentera z 1982 roku, stacja badawcza na Antarktydzie (bardzo podobny klimat) staje się pułapką, gdzie zimno i ciemność zamykają ludzi z czymś, czego zupełnie nie rozumieją. Podobieństwa można poszukiwać w rzeczywistości, bowiem polarna noc trwa miesiącami. Nie zastanie się wówczas słońca, wiatru czy jakichkolwiek dźwięków przez efekt “białej ciszy”. Nie są to zatem miejsca przyjazne człowiekowi, a jednak to właśnie czyni je tak fascynującymi.
Dlaczego Europejczyk powinien interesować się Arktyką?
Jest to miejsce, które wpływa na świat ludzi bardziej, niż może się wydawać. Zmiany klimatu w Arktyce oznaczają:
- większe ryzyko ekstremalnych zjawisk pogodowych w Europie (w Polsce już można zauważyć anomalie pogodowe, szczególnie teraz – w miesiącach letnich),
- nowe możliwości handlu i dostępu do surowców,
- rosnące napięcia między mocarstwami, które mogą nas pośrednio wciągnąć w konflikt
Arktyka to nie tylko lodowe pustkowie. To strategiczne skrzyżowanie interesów, zasobów i szlaków przyszłości. Jednocześnie, dla wyobraźni, pozostaje miejscem, gdzie natura jest potężniejsza od człowieka, pozostawiając w sercach turystów niewyobrażalne wspomnienia i poczucie wyalienowania.
Bibliografia:
Stempniewicz L., Na kruchym lodzie. Opowieść o Arktyce i zmianach klimatu,Bezdroża, 2022
Kubiak ., Interesy i spory państw w Arktyce, 2009
Przybylak R., Współczesne zmiany klimatu, Gdynia 2007
Łuszczuk M., Ewolucja ról międzynarodowych w Arktyce, UMCS, Lublin 2015
Michalski M., Bolewski A., W trosce o bezpieczne jutro, nexto.pl
Bezpiecznik.org 