Najbardziej jaskrawym przykładem zaangażowania Ankary w Turcji jest Somalia. Po wyniszczającej wojnie domowej połowy lat 90. i interwencji ONZ państwo to nie uzyskało znaczącego wsparcia od społeczności międzynarodowej, wliczając w to brak ustanowienia misji stabilizacyjnej w podzielonym państwie. Turcja swoją ambasadę w Mogadiszu otworzyła w 2011 roku, a w październiku tego samego roku stolicę odwiedził premier Erdoğan, co było pierwszą wizytą na tak wysokim szczeblu w podzielonym państwie. Zgodnie z koncepcją Davutoğlu do Somali płynęło znaczące wsparcie humanitarne, rozwojowe i gospodarcze. Kolejnym krokiem było podpisanie umowy na budowę Tureckiej bazy, mającej – oprócz jasnego “przyklepania” tureckiej obecności wojskowej w regionie – służyć szkoleniu somalijskich wojsk w celu likwidacji organizacji terrorystycznych. W obliczu ostatniej aktywności jemeńskich Huti, posiadanie infrastruktury wojskowej na wybrzeżach Somalii daje Turcji możliwość nadzorowania i ingerencji w konflikt.
W marcu 2024 roku Turcja podpisała z Somalią memorandum o silnej współpracy militarnej i gospodarczej, w którym Turcja przez 10 lat zobowiązała się chronić somalijskie wody terytorialne, przeciwdziałać piractwu i nielegalnym połowom czy zwalczać terroryzm. Umowa zakłada także znaczące zwiększenie zdolności militarnych Somalii poprzez stworzenie floty fregat tureckiego wzoru. Somalia wspierana jest także poprzez zadania fundacji Maarif czy TIKA, która ufundowała i zbudowała dobrze wyposażony “szpital Erdoğana” – dosłownie nosi on jego imię – w centrum Mogadiszu. W zamian Turcja ma otrzymać prawa do wydobycia ropy naftowej i gazu z eksploatowanych dotychczas złóż podmorskich oraz 30% udział w zysku z dotychczas wydobywanych. Z perspektywy Somali umowa wpływa na relację z jej zachodnim sąsiadem Etiopią,z którą od czasów wojny o Ogaden z końcówki lat 70. nie utrzymuje dobrych relacji. W tym samym okresie Etiopia starała się o uzyskanie zgody na utworzenie bazy morskiej u wybrzeży nieuznawanego Somalilandu, która dla Somalii stanowiłaby istotną przeszkodę w ewentualnym zjednoczeniu Somalii. Mogadiszu liczy, że obecność militarna Turcji na wybrzeżu zniechęci Etiopię do podobnych działań – analogicznie do wpływu obecności amerykańskiej w Syrii na działania Turcji. Taka forma umowy wpasowywuje się w formę win-win, gdzie umowa gwarantuje obustronne korzyści, co charakteryzuje większość umów zawieranych przez Ankarę z państwami afrykańskimi, co dodaje ich umowom prestiżu.
Podsumowanie
Podsumowując, Afryka stanowi dla Turcji ważny punkt strategiczny z perspektywy politycznej jak i gospodarczej. Uczestniczy ona w rywalizacji mocarstw takich jak Chiny, Rosja czy Francja o wpływy w tym regionie świata. Z perspektywy państw kontynentu, Turcja zdaje się być znaczącym wsparciem m.in. na forum ONZ. Wezwania tureckiego przywódcy do reformy systemu ONZ czy zmiany obecnego ładu międzynarodowego dobrze trafiają na afrykańskie podłoże, którego mieszkańcy (stanowiący około 20% światowej populacji) nie mają stałego przedstawicielstwa w Radzie Bezpieczeństwa. Ważnym czynnikiem, który sprzyja powodzeniu tureckiej dyplomacji w Afryce jest brak znaczącej przeszłości kolonialnej czy nacisku na przestrzeganie demokratycznych standardów, które w przypadku państw Europy Zachodniej stanowią przeszkodę we współpracy. Przy pozytywnym odbiorze ze strony państw Afryki, Turcja ma szansę wiele zyskać. Bogata w zasoby Afryka może w przyszłości zaoferować Turcji chociażby koncesje na wydobycie ropy czy metali ziem rzadkich. Turcja może również uzyskać znaczące wsparcie na arenie międzynarodowej, obrazując to przykładem głosowań na forum ONZ, w którym łącznie państwa Afryki dysponują 54 głosami (na 193 głosy). Pomimo ostatnio szczególnie widocznej nieefektywności obecnego systemu ONZ, taka baza polityczna może stanowić fundament dla przyszłych sojuszów o charakterze gospodarczym, militarnym czy politycznym. Współpraca Turcji z państwami o położeniu strategicznym (takimi jak Somalia, Egipt, państwa basenu Morza Śródziemnego czy RPA) umożliwia jej dostęp do kluczowych portów i wpływ na bezpieczeństwo szlaków morskich, umacniając tym samym jej rolę jako regionalnego, a nawet globalnego gracza.
Bibliografia:
Obecność gospodarcza Turcji w Afryce – Instytut Badań nad Turcją
Turkey (TUR) Exports, Imports, and Trade Partners | The Observatory of Economic Complexity
Turcja przoduje w produkcji bezzałogowców. Kontroluje 65% światowego rynku – Portal Obronny
Strategiczne podejście Turcji do Afryki: to ,,win-win”, a nie wyzysk – TRT Global
Turcja strażnikiem wybrzeża Somalii
Kryzys tureckiej soft power w Afryce
Turcja wysłała żołnierzy do Mogadiszu w zamian za 30% przychodów z ropy naftowej i gazu
Wasilewski K. Sen o potędze : neoosmanizm w polityce zagranicznej Republiki Turcji. Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 2023.
Bezpiecznik.org 