Henry Kissinger. Człowiek całe życie aktywnie uczestniczący w wydarzeniach o światowym znaczeniu. Odznaczony wieloma nagrodami, w tym Prezydenckim Medalem Wolności (Presidental Medal of Freedom) i Pokojową Nagrodą Nobla. Mąż stanu i dyrektor wielu instytucji. Profesor nauk politycznych na Uniwersytecie Harvarda. W jego 96-letnim życiu można wymienić wiele osiągnięć, a jego udział w amerykańską i światową politykę jest ogromy, podobnie jak zaangażowanie w działalność w licznych organizacjach i firmach. Jednak od początku…
Wczesne lata
Urodził się 27 maja 1923 roku w Fürth w niemieckiej Bawarii jako Heinz Alfred Kissinger. Należał do szanowanej żydowskiej rodziny. Jego ojciec, Louis Kissinger był nauczycielem, a matka, Paula Kissinger (z domu Stern), gospodynią domową. Młody Heinz uwielbiał piłkę nożną, grał w klubie SpVgg Fürth, który w tym czasie był jednym z lepszych w kraju. Niestety, kiedy miał 15 lat, jego sukcesy na boisku przerwały represje Żydów na terenie III Rzeszy, przez co cała rodzina musiała uciekać — najpierw do Wielkiej Brytanii, później do Nowego Jorku, gdzie osiedlili się na stałe. Henry resztę swojego dzieciństwa spędził w Washington Heights na Manhattanie, gdzie była silna wspólnota żydowskich uchodźców. Kissinger szybko zaaklimatyzował się w amerykańskiej kulturze, był jednak skrytym i cichym chłopcem, do czego mocno przyczynił się niemiecki akcent, którego nigdy się nie pozbył. Kissinger uczęszczał do George Washington High School, wieczorami zaś pracował w fabryce pędzli do golenia, ponieważ w domu brakowało pieniędzy. Po liceum poszedł na studia z rachunkowości na City College of New York, nie przerywając jednak pracy w fabryce. Tutaj również nie pozwolono mu rozwinąć skrzydeł, powołując go do armii na początku 1943 roku.
A więc wojna
Kissinger ukończył zasadnicze szkolenie wojskowe w Camp Croft w Spartanburgu w Karolinie Południowej.
W czerwcu 1943 roku w wieku 20 lat został oficjalnie obywatelem USA. Armia wysłała go na studia inżynierskie w Lafayette College w Pensylwanii, jednak jakiś czas później program został anulowany, a Kissingera ponownie przydzielono do regularnej armii, do 84. dywizji piechoty. Poznał tam Fritza Kraemera, żydowskiego imigranta, który docenił jego znajomość języka niemieckiego oraz ogromny potencjał intelektualny Henry’ego i pomógł mu przenieść się do wywiadu. Kissinger brał aktywny udział w walkach podczas ofensywy w Ardenach w latach 1944-45. Później, gdy Amerykanie zajmowali coraz dalsze tereny III Rzeszy, zaszła potrzeba ustanawiania w poszczególnych miastach osób odpowiedzialnych za sprawowanie władzy administracyjnej. Z powodu sporych braku w dywizji ludzi, którzy potrafili dostatecznie dobrze porozumiewać się po niemiecku, doceniono Kissingera na tyle, że powierzono mu zarządzanie administracją średniej wielkości miasta Krefeld w północnej Westfalii, choć był nadal szeregowym.
Kolejnym awansem było przeniesienie Henry’ego do korpusu kontrwywiadu, gdzie zdobył stopień agenta specjalnego, który odpowiadał stopniowi sierżanta w regularnym wojsku. Powierzono mu zespół do tropienia i wyłapywania członków Gestapo i sabotażystów, za co dostał Brązową Gwiazdę — order, który przyznawany jest za odwagę w obliczu nieprzyjaciela, bohaterstwo lub przykładną służbę. Następnie w 1945 roku awansował na komendanta odcinka miasta Bensheim oraz dystryktu Bergstrasse miasta Hesse, gdzie był odpowiedzialny za denazyfikację. Posiadał ogromną władzę i traktował swój urząd poważnie. Warto wspomnieć, że nie dopuszczał do gnębienia miejscowej populacji niemieckiej i starał się ich dobrze traktować.
W 1946 Kissinger został przydzielony do nauczania w Europejskiej Szkole Wywiadu w Camp King (miejscu, gdzie wcześniej funkcjonował niemiecki posterunek wojskowy), nazwanym na cześć pułkownika Charlesa B. Kinga, który zginął w 1944 roku.
Henry Kissinger już jako cywil kontynuował rolę nauczyciela.
Powojenna stabilizacja
Kariera polityczna Kissingera zaczęła się szybko rozwijać od momentu, kiedy to w 1950 roku obronił z wyróżnieniem pracę licencjacką z politologii na Uniwersytecie Harvarda. Studiował pod opieką Williama Yandella Elliotta, który był jednym z doradców aż sześciu amerykańskich prezydentów, w tym Franklina Delano Roosevelta, któremu towarzyszył w Jałcie, Nixona, u którego pracował głównie jako script-writer przy kampanii wyborczej, oraz Johna F. Kennedy’ego. W 1951 roku Kissinger obronił tytuł magistra, a w 1954 pracę doktorską zatytułowaną „Pokój, legalność i równowaga (studium nad kierowaniem państwem przez Viscounta Castlereagha oraz księcia Metternicha)”.
Warto dodać, że Henry Kissinger już wtedy był dość mocno zaangażowany w politykę, będąc jednym z konsultantów dyrektora Psychological Strategy Board (PSB), komitetu do spraw koordynowania i planowania wojen psychologicznych, tzw. PSYWARs. Komitet został powołany w 1951 roku, czyli na krótko przed uzyskaniem przez Kissingera tytułu doktorskiego. Kissinger pozostał dalej związany z uniwersytetem jako członek wydziału rządowego i wraz z Robertem Bowie’m współtworzył w 1958 roku Centrum Stosunków Międzynarodowych (Weatherhead Center for International Affairs), ośrodek badań nad sprawami mającymi miejsce na arenie międzypaństwowej. Parę lat wcześniej, w 1955 roku, Kissinger został doceniony jako konsultant Rady Bezpieczeństwa Narodowego (National Security Council), organu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo i obronę Stanów Zjednoczonych, oraz Rady Koordynacji do spraw Operacji, organu ściśle związanego z Radą Bezpieczeństwa.
W latach 1955-56 Kissinger był dyrektorem naukowym do spraw broni nuklearnej i polityki zagranicznej Rady Stosunków Zagranicznych (Council on Foreign Relations), nowojorskiej organizacji non-profit zajmującej się szeroko rozumianymi kwestiami związanymi z polityką międzynarodową oraz rolą USA na arenie międzynarodowej. W tym samym roku wydał swoje pierwsze publikacje, Nuclear Weapons i Foreign Policy. Od 1956 do 1958 pracował dla, również nowojorskiej, Fundacji Braci Rockefeller’ów (Rockefeller Brothers Found), stawiającej sobie za cel „rozwijanie przemian społecznych, które przyczyniają się do bardziej sprawiedliwego, zrównoważonego i pokojowego świata”, jdyrektor Special Study Project, które z założenia miało zajmować się „definiowaniem głównych problemów i możliwości stojących przed USA, wyjaśnianiem narodowych celów oraz opracowywaniem zasad, które mogłyby służyć jako podstawy przyszłej polityki krajowej”. Strukturą organizacji było 6 paneli zajmujących się zagadnieniami bardziej ogólnymi, począwszy od strategii wojskowej/bezpieczeństwa, po politykę zagraniczną, międzynarodową strategię gospodarczą, departament obrony oraz reorganizację rządu. Między 1958 a 1971 rokiem piastował urząd dyrektora Harwardzkiego Seminarium Międzynarodowego, a poza uczelnią udzielał się na podobnych stanowiskach w kilku organizacjach, włączając w to Biuro Badań Operacyjnych (Operations Research Office), czyli cywilno-wojskowy ośrodek badawczy założony w 1948 roku przez Armię Stanów Zjednoczonych, Agencję Kontroli Broni i Rozbrojenia (Arms Control and Disarmament Agency), umacniającej bezpieczeństwo narodowe Stanów Zjednoczonych poprzez „formułowanie, popieranie, negocjowanie, wdrażanie i weryfikowanie efektywnej kontroli zbrojeń, nieproliferacyjną politykę oraz rozbrojenia, strategie i porozumienia”, Departament Stanu Stanów Zjednoczonych, zajmujący się doradztwem dla prezydenta Stanów Zjednoczonych oraz prowadzeniem stosunków międzynarodowych stanowiąc zamiennik Ministerstwa Spraw Zagranicznych w innych krajach, oraz RAND Corporation (Research and Development Corporation), będącej amerykańskim think-tankiem oraz organizacją non-profit sformułowaną pierwotnie na potrzeby Sił Zbrojnych USA. Kissinger został doradcą politycznym Nelsona Rockefellera w wyborach prezydenckich, wspierając jego propozycje nominacyjne dla Republikanów w latach 1960-68. Po zaprzysiężeniu Richarda Nixona na urząd prezydencki został jego doradcą do spraw bezpieczeństwa narodowego.
Doradztwo w sprawach polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
Henry Kissinger służył krajowi jako doradca ds. bezpieczeństwa narodowego oraz jako sekretarz stanu również za rządów następcy Nixona, Geralda Forda. Relacje między Nixonem a Kissingerem były niezwykle bliskie, porównywane często do relacji między Woodrowem Wilsonem a Colonelem House’emm lub Franklinem D. Rooseveltem a Harry’m Hopkinsem. Historyk David Rothkopf tak zapatrywał się na relację między nimi:
„Byli fascynującym duetem, w pewien sposób doskonale uzupełniali się wzajemnie. Kissinger był czarujący i światowy, dostarczał wdzięku oraz intelektualnego szacunku, którego brakowało Nixonowi, który był pogardliwy, ale aspirujący. Kissinger był obywatelem świata, Nixon natomiast bardzo klasycznym Amerykaninem. Kissinger miał światopogląd i możliwość dostosowywania się w konkretnym czasie. Nixon miał pragmatyczną i strategiczną wizję, która stanowiła podstawę dla ich polityki. Kissinger mógłby oczywiście powiedzieć, że nie jest tak upolityczniony jak Nixon, ale w rzeczywistości taki był, tak samo kalkulujący, tak samo nieubłaganie ambitny… Ci sami ludzie byli napędzani tak bardzo własną potrzebą aprobaty, jak ich nerwicami przez ich mocne strony”
Jako zwolennik realizmu, Henry Kissinger grał pierwsze skrzypce w polityce zagranicznej USA pomiędzy 1969 a 1997 rokiem. Jego polityka doprowadziła do odprężenia na linii Zachód-Wschód. Kissinger miał także duży udział w rozmowach z chińskim premierem Zhou Enlai w 1971 roku. Zakończyły się one zbliżeniem do siebie Chin i USA, sformułowaniem strategii antysowieckiej oraz współpracy chińsko-amerykańskiej mającej na celu wyrównanie wzajemnych szans. 1973 rok odznaczył się jednym z najważniejszych osiągnięć w życiu Kissingera — dostał wtedy Pokojową Nagrodę Nobla za pomoc w podpisaniu zawieszenia broni między Stanami Zjednoczonymi a Wietnamem wespół ze swoim partnerem w rozmowach, wietnamskim generałem Đức Thọ (nagrodę odebrał jedynie Kissinger, Thọ tłumaczył absencję tym, że jego kraj nadal jest w stanie wojny).
Częściowo przez postawę Thọ oraz ambiwalencję Kissingera wobec postawy Wietnamczyka zawieszenie broni nie było trwałe. Niemniej jednak Kissinger, pieniądze z nagrody oddał na cele charytatywne, później oferując także oddanie swojego medalu. Jako Doradca Bezpieczeństwa w 1974 Kissinger nadzorował konferencję National Security Study Memorandum 200, której podstawowym tematem był wzrost populacji w krajach słabo rozwiniętych, mogący stanowić problem dla bezpieczeństwa narodowego USA ze względu na tendencję do wzrostu ryzyka niepokojów społecznych i niestabilności politycznej w krajach wysoko rozwiniętych. Kissinger i Nixon podzielali zamiłowanie do tajności i przeprowadzania licznych nieoficjalnych negocjacji, które wyłączały ekspertów Departamentu Stanu. Długoletni backchannel był prowadzony z Anatolijem Dobryninem, sowieckim ambasadorem w Stanach Zjednoczonych. Jeden z historyków twierdzi, że Dobrynin i Kissinger stworzyli ze sobą tak silną więź, że Kissinger uznał wzajemne stosunki tych państw za przesadnie ważne, przez co mieli się spotykać kilka razy w tygodniu, a nawet mieć bezpośrednią linię telefoniczną między swoimi biurami.
O Rosji i Chinach
Kissinger był pionierem, jeżeli chodzi o rozwiązania związane z odprężeniem (détente), stosunków między Zachodem a Wschodem. Wynegocjował Układ o Ograniczeniu Zbrojeń Strategicznych, w skrócie SALT od Strategic Arms Limitation Treaty. Odbyły się dwie rundy bilateralnych konferencji i wysyłania umów międzynarodowych SALT I i SALT II, angażujące zarówno Stany Zjednoczone, jak i Związek Sowiecki. Negocjacje rozpoczęły się w grudniu 1969 roku w stolicy Finlandii, Helsinkach. SALT I to Anti-Ballistic Missile Treaty, podpisany w 1972; chodziło w nim o stopniowe wycofywanie się z posiadania głowic nuklearnych oraz ich potencjalnego użycia. SALT II był wynikiem porozumienia z 1979 roku, jednak zarówno Senat Stanów Zjednoczonych, jak i Sowieci nie podjęli się ratyfikacji umowy ze względu na toczoną przez Związek Radziecki ofensywę na terenie Afganistanu. Układ ostatecznie wygasł z końcem 1985 roku. Kissinger, szukając dyplomatycznych sposobów na stłamszenie Związku Sowieckiego, udał się na 2 wyprawy do Chin w czerwcu i grudniu 1971 roku. Pierwsza z nich była tajna. Zhou Enlai był jeszcze wtedy człowiekiem odpowiedzialnym za politykę zagraniczną CHRL.
Fot. http://www.china.org.cn
Podróże te utorowały drogę do przełomowego szczytu w 1972 pomiędzy Nixonem a Zhou i Mao Zedongiem. Nixon nazwał to spotkanie „tygodniem, który zmienił świat”. Szczyt zaowocował otwarciem Chin na świat i parytetem gospodarczym z krajami kapitalistycznymi oraz, co ważniejsze, zwiększeniem przewagi nad ZSRR. Jednak w pełni nie unormowano stosunków między stronami szczytu przez to, że USA uznawało dalej autonomię Tajwanu oraz przez sławną aferę Watergate (nielegalne pozyskiwanie informacji o przeciwnikach politycznych zagrażających karierze Nixona). Wszystko wyszło na jaw, kiedy przyłapano na gorącym uczynku ludzi związanych z komitetem reelekcji prezydenta, mającym oficjalnie wspomagać Nixona w jego działaniach. Ujawnienie skandalu przez dwóch dziennikarzy Washington Post, Carla Bernsteina i Boba Woodwarda, ostatecznie zmusiło Nixona do rezygnacji ze stanowiska prezydenta 9 sierpnia 1974 roku.
W 1989 roku Kissinger zyskał rozgłos przez Wall Street Journal, gdzie ujawniono, że miał swój interes w stosunkach między USA a Chinami w postaci spółki Ventures, Inc., gdzie był dyrektorem i prezesem zarządu. Chciał zainwestować 75 milionów dolarów w China International Trust & Investments Corporation w celu rozwoju spółki; członkowie zarządu byli natomiast klientami Kissinger Associates. Wszystko by było dobrze, gdyby nie protest na placu Niebiańskiego Spokoju w Chinach, po którym USA nałożyło sankcje gospodarcze na rząd chiński.
Wietnam i Kambodża
Zaangażowanie Kissingera w sprawy Indochin rozpoczęły się jeszcze przed mianowaniem go doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego za kadencji Nixona. Kissinger w 1967 roku pośredniczył między Waszyngtonem a Hanoi w sprawie wojny wietnamskiej. Wybór Nixona miał zakończyć wojnę. Przy pomocy Kissingera wdrażał on powoli politykę etapowego wycofywania się wojsk z okupowanego Wietnamu przy jednoczesnym wspomaganiu armii Wietnamu Południowego tak, by była ona w stanie obronić się przed komunistycznym Wietnamem Północnym. Kissinger stał za zainicjowaniem bombardowania Kambodży, które miało na celu zakłócenie działań armii Viet Congu poprzez naloty dywanowe na część Wietnamu przy granicy Kambodży — celem było wzmocnienie Południowców. Przyczynił się też do bombardowania obszarów, na których wpływy miała Komunistycznej Partii Kambodży, czyli Czerwoni Khmerzy. Przyczyniło się to do tamtejszej wojny domowej, wybuch której został zapoczątkowany niemożnością poradzenia sobie z komunistami przez głowę państwa, Lon Nola. Działania te doprowadziły do ogromnych strat w ludziach, w ich wyniku w latach 1969-1973 zginęło od 40 000 do 150 000 ludzi, z czego 5000 stanowili cywile. Zdaniem Davida Chandlera bombardowanie „miało taki efekt, jaki chcieli uzyskać Amerykanie — załamanie komunistycznego kręgu Phnom Penh”. Z drugiej strony Ben Kiernan i Taylor Owens twierdzą, że „bomby spowodowały pchnięcie zwykłych Kambodżan w ręce Khmerów, grupy, która początkowo wydawała się mieć niewielkie szanse na sukces”.
Źródła:
en.wikipedia.org
bbc.com
china.org.cn
theatlantic.com
thetimes.co.uk
pl.wikiquote.org
czarne.com.pl
amazon.com
telegraph.co.uk
encyklopedia.pwn.pl
biography.com
Yale University
Harvard University
Bezpiecznik.org 