„Czarne wdowy”, czyli o kobietach-terrorystkach

Terroryzm to zjawisko, które ciągle ewoluuje. Pojawiają się jego nowe formy, nowe metody, które pomagają terrorystom w coraz bardziej efektywny sposób osiągać cele. Jedną z nich jest angażowanie kobiet do walki z potencjalnym wrogiem oraz wykorzystywanie ich do tzw. samobójczych misji. Efektem przeprowadzenia zamachu przez kobietę bywa większy wydźwięk medialny, na którym zależy organizacjom terrorystycznym. Oprócz brania udziału w walkach, kobiety często pełnią rolę rekruterek — werbują potencjalnych zamachowców.

Czarne wdowy

Jednym z przykładów kobiet-terrorystek są tzw. „czarne wdowy”, inaczej „szahidki”. „Zasłynęły” one przez spektakularny zamach na moskiewski teatr na Dubrowce, który rozpiczął się 23 października 2002 roku i trwał 4 dni. Akt terrorystyczny miał miejsce w czasie spektaklu „Nord-Ost”, wzięło w nim udział 19 kobiet, które miały przymocowane pasy szahida, a na nich materiały wybuchowe. Podczas tego zamachu 21 bojowników wzięło 800 zakładników. Kobiety, które wzięły udział w tym zamachu, zaczęto nazywać czarnymi wdowami z uwagi na ich strój — czarne burki.

Czarne wdowy zazwyczaj werbowane są przez czeczeńskie organizacje terrorystyczne do roli męczennic, a także zamachowców-samobójców. Każdą z nich do działania pchają powody osobiste, a często także nienawiść, co jest wykorzystywane do politycznych celów przez grupy terrorystyczne. Po werbunku kobietę przygotowuje się do roli męczennicy, a później zaopatruje w ładunek wybuchowy. Czarne wdowy przechodzą szkolenia w górskich obozach, gdzie podaje się im narkotyki, są gwałcone i otumaniane, aby stały się niezawodnymi, ale również bezmyślnymi „żywymi bombami”.

Dlaczego kobiety biorą udział w zamachach?

Główne motywy charakteryzujące czeczeńskie terrorystki to:

osobista trauma powiązana z motywem społecznym — osobiste traumy wiążą się z bólem po stracie bliskich na skutek bombardowań czy przeprowadzania tzw. czystek przez rosyjskich żołnierzy. Strata członka rodziny może objawić się kryzysem psychicznym, depresją, następnie może doprowadzić do izolacji od społeczeństwa, aż w końcu spowodować agresję i chęć zemsty. Odnotowano wiele przypadków, w których kobiety szukały wsparcia wśród ugrupowań terrorystycznych. Niektóre z nich były świadome działań, które podejmowały — do organizacji dołączały jako krewne czy żony bojowników. Izolacja od świata trwa kilka tygodni przed planowanym atakiem w obozach szkoleniowych. Kobiety podawane są tam technikom manipulacyjnym, które poprzez wykorzystanie ich traum mają nadać nowy sens ich życiu i wywołać większą chęć zemsty. Postrzeganie przez społeczeństwo jest z kolei elementem, który zwiększa motyw traumy. Odrzucenie przez męża z powodu zdrady czy posiadania dzieci pozamałżeńskich wiąże się z odrzuceniem przez społeczeństwo. Takie kobiety są uważane za zhańbione, dlatego, by zmazać swój grzech i przywrócić honor, decydują się na rozwiązanie, jakim jest śmierć męczeńska;
zemsta — związana z chęcią pomszczenia śmierci bliskiej osoby, najczęściej dzieci czy męża. W społeczeństwie czeczeńskim chęć zemsty za krzywdę bądź śmierć najbliższych jest często społecznie akceptowana;

„Czeczeńskie dziewczęta, które wysadziły się w powietrze, miały za co się zemścić (rodzice zabici w bombardowaniach, bracia partyzanci, którzy polegli z rąk żołnierzy bądź zniknęli w jakimś rosyjskim ‚obozie filtracji’), a właśnie w zamachach kamikadze dostrzegły jedyny sposób, by tego dokonać. (…) W fanatyzmie znalazły jedyną pociechę dla swojej desperacji. W ich zdeformowanych przez wojnę umysłach islamski radykalizm doskonale połączył się ze starą plemienną zasadą zemsty — tragiczną mieszanką, która zapełniła Czeczenię potencjalnymi kamikadze. Jest to radykalizm nieznający granic”. Źródło: Czarne wdowy z Czeczenii.

ideologia religijna — islam jest tutaj odbierany jako inspiracja, element, który pozwala nadać aktowi symbol męczeństwa. Religia może stanowić „lek” na traumatyczne wydarzenia. Szacuje się, że jedna na dziesięć czarnych wdów to uformowana fundamentalistka islamska, gotowa oddać życie w imię religii;
zmuszanie do zamachów — nie zawsze zamachy popełnianie przez terrorystki są ich własnym zamiarem. Młode kobiety, które zostały pozbawione jakiegokolwiek wsparcia, często bywają sprzedawane za zgodą swojej rodziny w ręce organizacji terrorystycznych. Tym, które nie są dość zdeterminowane i silne, aby poświęcić swoje życie, podawane są środki odurzające albo psychotropowe, aby mogły bez problemu wykonać powierzone zadanie. Tutaj przykładem jest wcześniej wspomniany atak na moskiewski teatr na Dubrowce — kobiety w trakcie tego zamachu nie były do końca świadome tego, co robią. Jak się okazało, materiał wybuchowy, który został umieszczony na pasach szahida, nie był przystosowany do detonacji. Niektóre z nich chciały odpalić bombę, jednak się im nie udało. Wszystkie zginęły, zabite przez rosyjskich komandosów strzałem w głowę. Jak wynika z relacji bliskich, niektóre z nich były pewne, że wrócą do domu, miały wykupione bilety powrotne, bo udały się tam w celach finansowych.

Zamachy z udziałem czarnych wdów

Czeczeńskie terrorystyki w swoich działaniach najczęściej wykorzystują ciężarówki wypełnione materiałem wybuchowym i zdalnie sterowane przez samą zamachowczynię lub przez jej „opiekuna”. Innym sposobem jest wcześniej wspomniany pas szahida bądź plecak z materiałem wybuchowym. Wśród dokonanych zamachów było również kilka z udziałem samochodu, dwa na pokładzie samolotu (w sierpniu 2004 r.), w metrze (podwójny atak w marcu 2010 r.) oraz atak w pociągu (w marcu 2003 r.). Ponadto odnotowano ataki terrorystyczne z przetrzymywaniem zakładników (atak na teatr moskiewski w 2002 r. oraz na szkołę w Biesłanie w 2004 r.) Do 2013 roku odnotowano 27 zamachów samobójczych (w tym samodzielnych) z udziałem czeczeńskich terrorystek.

Zdj. główne: M. Abed / AFP / Getty

Źródła:

Aleksandra Zięba, Problem udziału kobiet w organizacjach terrorystycznych, Instytut Nauk Politycznych Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego.
Magdalena Adamczuk, „Czeczeńskie kobiety w strategii działania bojowników kaukaskich”, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 8/13.
Magdalena Rudnicka, Kobiety terrorystki potencjalnym zagrożeniem bezpieczeństwa międzynarodowego, Instytut Studiów Międzynarodowych i Edukacji HUMANUM, 2015.
https://www.rp.pl/artykul/454272-Czarne-wdowy–z-bomba-w-plecaku.html.