Wiesz, czym oddychasz?

Polska jest jednym z liderów, jeśli chodzi o najbardziej zanieczyszczone powietrze w miastach Europy. Smog jest z nami nie od dziś, a najgorszy okres w zasadzie mamy już za sobą. Na początku lat 90. mieliśmy większy problem z czystością powietrza, jednak nie byliśmy tego świadomi. Przyczyną była głównie ówczesna technologia — brak katalizatorów w samochodach czy filtrów w przemyśle, ogrzewanie budynków złej jakości paliwami itd. Nie oznacza to jednak, że nie mamy się teraz czym przejmować, ponieważ na tle Europy wypadamy fatalnie i powoli zaczyna do nas docierać, że pora coś zmienić.

Garść faktów

5a9d6c0d5044c_p — Fot. Aneta Zurek/ polska pressgazeta krakowska

Smog nie bierze się znikąd. Ok. 50% zanieczyszczeń znajdujących się w powietrzu jest wynikiem naszej działalności, pochodzą one z sektora komunalno-bytowego. Do pozostałych 50% przyczynia się transport, energetyka i przemysł. Najbardziej uciążliwym problemem jest palenie śmieci oraz ogrzewanie budynków mieszkalnych słabej jakości paliwami.

Według danych WHO na całym świecie lotne zanieczyszczenia są przyczyną 3% zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia, 5% śmiertelnych ofiar nowotworów tchawicy, oskrzeli i płuc oraz około 1% przypadków śmierci wywołanych przez ostre infekcje dróg oddechowych u dzieci poniżej 5. roku życia. Smog jest więc problemem, z którym powinniśmy i musimy walczyć.

Polska strategia

Od 19 września 2018 roku w Polsce wdrożony jest program „Czyste Powietrze” finansowany w dużej mierze ze środków Unii Europejskiej. W ciągu 10 lat rząd zamierza przeznaczyć 103 mld zł na termomodernizację. Program ma się opierać w szczególności na likwidacji przestarzałych kotłów na paliwa stałe i ich wymianie na nowsze, bardziej ekologiczne odpowiedniki. Minął rok od rozpoczęcia programu, a efekty są niestety znikome. 6% — zaledwie tyle założeń udało się zrealizować na sezon grzewczy 2018/2019. Według szacunków ekspertów Komisji Europejskiej, aby zrealizować program, każdego roku powinno się podpisywać około 200-300 tysięcy umów na wymianę pieców „kopciuchów”. Tymczasem przez rok w Polsce podpisano zaledwie 46 tysięcy takich umów. KE mówi jasno: obecna realizacja programu przez rząd jest zbyt powolna i źle zarządzana. Komisja wstrzymała więc wypłatę unijnych funduszy.

„Zamiast otrzymać sięgające miliardów złotych unijne wsparcie na walkę ze smogiem, powraca realna groźba milionowych kar za brak skutecznych działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Taki może być efekt niedziałającego programu „Czyste Powietrze”, który dodatkowo promuje nieekologiczne i nieefektywne rozwiązania, jak wymiana pieców opalanych węglem na inne piece opalane węglem. Komisja Europejska doskonale wie, że to spalanie węgla jest główną przyczyną smogu w Polsce”
— Agnieszka Warso-Buchanan, radczyni prawna Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi

Kraków jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych smogiem miast w Europie. 1 września bieżącego roku miasto wprowadziło uchwałę antysmogową, która zakazuje używania paliw stałych do ogrzewania. Obowiązuje tam więc całkowity zakaz palenia węglem, drewnem i innymi paliwami stałymi w kotłach, piecach i kominkach. Uchwała nie obejmuje jedynie domowych pieców, kominków i ciężkich stacjonarnych grillów. Kraków idzie na całość, gdyż nawet pizzerie objęte zostały obostrzeniami. Zakazem nie są objęte jedynie restauracje, które obsługują ponad 500 osób na dobę. Na terenie miasta będą prowadzone kontrole, a za niedostosowanie się do nowych przepisów nakładane będą mandaty. Mieszkańcy miasta dobrze wiedzą, że problem smogu jest poważny. Od czasu wejścia uchwały w życie w mieście pozostało już tylko około 4 tysięcy palenisk węglowych.

Co może zrobić każdy z nas?

Przede wszystkim warto zainstalować na swój telefon aplikację, która pozwala na bieżąco sprawdzać stan jakości powietrza. Coraz częściej na ulicach widać ludzi z maskami antysmogowymi. Ich ceny wahają się od 100 do 300 zł, a producenci zapewniają, że jeden filtr powinien wystarczyć na około 6 tygodni. Koszty filtrów są już znacznie mniejsze i wahają się w przedziale cenowym od 30 do 60 zł. Nie są to wysokie koszty, jeśli w grę wchodzi nasze zdrowie, a w konsekwencji nawet życie. Naukowcy wspominają również o roślinach jako o naturalnym sposobie na walkę z zanieczyszczeniami powietrza. W wyniku fotosyntezy rośliny pobierają z powietrza dwutlenek węgla, oddając nam w zamian tlen. Neutralizują też dwutlenek siarki i metale ciężkie, takie jak miedź, cynk, kadm czy ołów. Rośliny nie tylko zapewniają walory estetyczne, ale w tym przypadku także prozdrowotne. Warto także zauważyć, że skutecznym sposobem na walkę ze smogiem jest rozważenie zmiany środka transportu. Przesiadając się z samochodu na transport publiczny przyczyniamy się do zmniejszenia emisji spalin. Jeśli ktoś nie może dojechać do pracy inaczej niż autem, warto rozważyć carpooling, czyli jeżdżenie w kilka osób (np. z kolegami z pracy) jednym samochodem na zmianę.

W Polsce z powodu smogu umiera co roku ok. 40 tysięcy osób. Każdy z nas powinien się zastanowić, co może zrobić, by chronić przed tym problemem zarówno siebie, jak i innych. Należy pamiętać, że indywidualnie również możemy wiele zdziałać dla naszego zdrowia i naszej planety.

Zdjęcie główne: Nordicphotos/Getty