Tranzycja demokratyczna w Nigrze

Pierwsze demokratyczne przekazanie władzy

Niger to państwo położone w Afryce Zachodniej, którego obszar leży praktycznie w całości na Saharze. Jedynie 3% powierzchni tego kraju to obszar uprawny. Jest to jedno z najsłabiej rozwiniętych państw świata.

W lutym tego roku na prezydenta został wybrany Mohamed Bazoum – zaprzysiężono go 2 kwietnia. Było to pierwsze w historii tego kraju przekazanie władzy przez jednego demokratycznie wybranego lidera, drugiemu.

Płynne przekazanie władzy jest rzadkim wydarzeniem dla kraju, który doświadczył czterech zamachów stanu od czasu uzyskania niepodległości w 1960 roku. Jest dotknięty biedą i dżihadystyczną przemocą, która zabiła setki cywilów i żołnierzy tylko w ostatnim roku. Kontrastuje to również z Wybrzeżem Kości Słoniowej i Gwineą, których prezydenci w tym roku wykorzystali zmiany konstytucyjne do przedłużenia prezydentury aż do trzech kadencji. Nowy prezydent Nigru oświadczył, że uczyni edukację i bezpieczeństwo priorytetem, obejmując stery kraju nękanego napięciami politycznymi i powstaniem, podczas którego zginęło ponad 300 osób.

Bazoum zastąpił prezydenta Mahamadou Issoufou, który ustąpił, zgodnie z konstytucją, po odbyciu dwóch kadencji. Decyzja Issoufou o przestrzeganiu konstytucji spotkała się z szerokim uznaniem i toruje drogę do pierwszego pokojowego, demokratycznego przekazania władzy Nigru od czasu uzyskania niepodległości od Francji w 1960 roku.

Zamieszki powyborcze – demokracja na krawędzi

Krucha demokracja Nigru została jednakże osłabiona po wyborach przez kwestionowanie wyników i zakłóceń w dostępie do internetu, które zagroziły temu procesowi. Lokalne media i członkowie społeczności internetowej zajmującej się pomiarami podały, że ograniczenia na mobilne sieci internetowe zostały nałożone w niektórych częściach kraju, w tym w stolicy Niamey, dzień po wybuchu gwałtownych protestów po ogłoszeniu zwycięzcy wyborów prezydenckich przez niezależną komisję wyborczą (CENI). W drugiej turze wyborów Bazoum, były minister spraw wewnętrznych, zmierzył się z byłym prezydentem Mahamane Ousmane. CENI ogłosiło wstępne wyniki przyznając Bazoumowi prowadzenie z 55,75 procentami głosów. Ousmane następnie zarzucił oszustwo wyborcze i stwierdził, że wygrał wybory z 50,3 procentami. Według doniesień medialnych, kiedy CENI ogłosiło tymczasowe wyniki, zwolennicy Ousmane wyszli na ulice Niamey, ścierając się z siłami bezpieczeństwa. Nagranie przedstawione przez Human Rights Watch pokazuje demonstrantów uzbrojonych i wznoszących barykady, a także siły bezpieczeństwa strzelające gazem łzawiącym, aby rozproszyć tłumy.

Nowa administracja powinna zbadać zbrodnie wojenne

Human Rights Watch 5 maja zaadresowało list do nowych ministrów sprawiedliwości i obrony, gdzie zostało podkreślone, że pierwsza demokratyczna transformacja Nigru od czasu uzyskania niepodległości daje nowej administracji prezydenta Mohameda Bazouma możliwość ustalenia priorytetów w zakresie odpowiedzialności za domniemane zbrodnie wojenne popełnione przez wszystkie strony konfliktu zbrojnego w Nigrze. W liście Human Rights Watch wezwała nową administrację do zbadania 18 poważnych zarzutów nadużyć ze strony uzbrojonych grup islamistycznych i rządowych sił bezpieczeństwa w przygranicznych regionach Tillabéri i Tahoua od października 2019 roku. Human Rights Watch ustaliła, że siły bezpieczeństwa były rzekomo odpowiedzialne za co najmniej 185 z 496 zgłoszonych zgonów.

Zgodnie z międzynarodowym prawem humanitarnym, wszystkim stronom konfliktu zbrojnego, w tym islamistycznym ugrupowaniom zbrojnym, zabrania się wykonywania egzekucji, torturowania lub przymusowego zaginięcia osób znajdujących się pod ich nadzorem, w tym osób cywilnych i wziętych do niewoli kombatantów. Osoby odpowiedzialne za popełnienie poważnych naruszeń praw wojennych z zamiarem karnym, w tym z tytułu odpowiedzialności dowództwa, mogą być ścigane za zbrodnie wojenne. Państwa mają obowiązek prowadzenia dochodzeń i odpowiedniego ścigania domniemanych zbrodni popełnionych na ich terytorium.

Wiele będzie zależeć od tego, jak skutecznie rząd może poprawić sytuację w zakresie bezpieczeństwa. Niektórzy uważają, że krwawe ataki na ludność cywilną w marcu miały być ostrzeżeniem wymierzonym w Bazouma. Były minister spraw zagranicznych i spraw wewnętrznych jest jednym z architektów obecnej strategii bezpieczeństwa Nigru, która opiera się na regionalnej i międzynarodowej pomocy wojskowej grupy G5-Sahel. Eksperci twierdzą, że jest jeszcze jeden powód śmiertelnych ataków terrorystycznych: podczas gdy w przeszłości ekstremiści atakowali siły zbrojne i infrastrukturę państwową, coraz częściej atakują cywilów. Wielu z nich chwyta za broń, by bronić się przed zbrodniarzami, którzy twierdzą, że należą do tak zwanego Państwa Islamskiego.