Ministerstwo Obrony Narodowej – funkcjonowanie i wyzwania

Ministerstwo Obrony Narodowej (MON) to urząd administracji rządowej w Polsce, który funkcjonuje od 1942 roku. Jak głosi art. 26 Konstytucji RP „Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic”. Priorytetem MON jest zapewnienie szeroko pojętego bezpieczeństwa wszystkim obywatelom Polski. Możliwe jest to jedynie przy zachowaniu sprawnie funkcjonujących sił zbrojnych oraz sprawowaniu nad nimi kontroli.

Zwierzchnictwo

Nad MON kierownictwo sprawuje minister właściwy do spraw obrony narodowej. Aktualnie funkcję tę od 9 stycznia 2018 r. pełni Mariusz Błaszczak – polityk i historyk, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Minister Obrony Narodowej jest organem, za sprawą którego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zarządza Siłami Zbrojnymi RP w trakcie pokoju. Kontroluje on ministerstwo, w którego skład wchodzi również Sztab Generalny Wojska Polskiego. Podstawy prawne funkcjonowania tego stanowiska dokładnie określa ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Obrony Narodowej.

Współpraca międzynarodowa

Polska ze względu na członkostwo w najważniejszych organizacjach międzynarodowych, takich jak Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) czy Unia Europejska, ma realny wpływ na bezpieczeństwo na arenie międzynarodowej. Z tego powodu priorytetem państwa polskiego w kwestiach obronności powinno być dążenie do utrzymania silnych i stabilnych sił zbrojnych. Polska poza współpracą międzykontynentalną kładzie nacisk na zacieśnianie i pogłębianie więzi regionalnych. Obiektem szczególnego zainteresowania w kwestii obronności Polski są jej sąsiedzi i państwa głównie europejskiego kręgu kulturowego. Przykładem takiej współpracy jest chociażby spotkanie ministra Mariusza Błaszczaka z ministrem obrony Słowacji Jaroslavem Naďem, które miało miejsce 29 kwietnia br. w Bratysławie. Celem wizyty ministra było omówienie kwestii związanych ze zwiększeniem nakładów na obronność zarówno Polski, jak i Słowacji. Sprawa została omówiona w kontekście coraz bardziej ekspansywnej polityki Putina, w odniesieniu do napaści Rosji na Ukrainę. Ministrowie omówili również kwestie wsparcia i aktywnej pomocy jaką jeszcze można udzielić Ukrainie. Dyskutowali na temat rozwiązań, które państwa Europy Środkowo-Wschodniej mogłyby implementować, aby pomóc Ukraińcom. Wynikiem spotkania było ogłoszenie przez szefa Polskiego MON, że para dyżurna samolotów wielozadaniowych F-16 będzie nadzorować słowacką przestrzeń powietrzną. Poza indywidualnymi spotkaniami przedstawicieli rządowych państw sojuszniczych, Polska angażuje się w planowanie ogólnoświatowych wydarzeń militarnych. Przez większość maja br. odbywały się ćwiczenia wojskowe DEFENDER EUROPE 2022 oraz SWIFT RESPONSE 2022 (SR22). Są to regularnie organizowane przedsięwzięcia, których inicjatorem są amerykańskie siły zbrojne. Ich celem jest wzmocnienie gotowości do ewentualnego działania i szybkiego reagowania żołnierzy państw członkowskich NATO oraz innych sojuszników USA. Miejscem tych ćwiczeń jest między innymi Polska (poligon w Drawsku Pomorskim i Bemowie Piskim), na terytorium której szkolenie ma odbywać ponad siedem tysięcy żołnierzy. Warto jednak podkreślić, że ćwiczenia te nie mają związku z obecnie trwającą wojną w Ukrainie, która została zaatakowana przez Rosję, lecz to wydarzenia organizowane cyklicznie przez państwa NATO i sojuszników.

Struktura organizacyjna

Ministerstwo Obrony Narodowej jest wyjątkowo obszerną i złożoną instytucją. W jego skład, oprócz Gabinetu Politycznego Ministra wchodzi wiele różnych, czasem mocno kontrastujących ze sobą jednostek. Są to również urzędy stanowiące część Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Łącznie to ponad sto jednostek organizacyjnych podległych ministerstwu. Począwszy od Dowództwa Wojsk Obrony Terytorialnej, poprzez Wojskową Inspekcję Gospodarki Energetycznej, a skończywszy na Wojskowym Szpitalu Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny SPZOZ w Ciechocinku. Ze względu na rozległą strukturę Ministerstwa i ewentualne trudności wynikające ze sprawowania nad nią kontroli, Minister zarządza nim zarówno osobiście, jak i przy pomocy odpowiednio wyznaczonych do tego osób. Jest to m.in. Sekretarz i Podsekretarz stanu, Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, czy Dyrektor Generalny.

Czy Ministerstwo Obrony Narodowej spełnia swoją funkcję?

Ze względu na trwającą wojnę za naszą wschodnią granicą każdego dnia, ze wszystkich stron jesteśmy bombardowani wiadomościami na jej temat. Czy to o heroicznej obronie Ukrainy, czy o zakupie nowego sprzętu wojskowego. Pod koniec kwietnia br. miała miejsce rozmowa polskiego Ministra Obrony Narodowej z kierownictwem amerykańskich firm zbrojeniowych. Wynikiem tego spotkania była informacja, że Wojsko Polskie zostanie w najbliższym czasie wyposażone w najnowocześniejszy amerykański sprzęt. Mowa tu o rakietach HIMARS, bateriach PATRIOT, ale także o samolotach bojowych i śmigłowcach uderzeniowych. Według zapowiedzi ministra jeszcze w tym roku pierwsze baterie PATRIOT i czołgi ABRAMS zostaną dostarczone do kraju. Pojawiają się jednak wątpliwości czy najnowszy zakup czołgów ABRAMS mimo wprowadzonych modernizacji w opancerzeniu i systemie generowania energii poprawi obecny stan polskiej armii i czołgi te będą spełniały swoje przeznaczenie w polskich warunkach. Żołnierze Wojska Polskiego za niedługo będą mogli zacząć ćwiczenia i manewry z wykorzystaniem nowego sprzętu. Pomimo wyjątkowo trudnej sytuacji na świecie, Mariusz Błaszczak zapewnia i uspokaja, że MON jest gotowe bo ochronić Polskę i Polaków. Lecz czy w sytuacji bezpośredniego zagrożenia suwerenności i bezpieczeństwa kraju, Ministerstwo podoła wyzwaniu i spełni swoją funkcję? Jednoznaczna odpowiedź na to pytanie wydaje się być w chwili obecnej niemożliwa.