AMBER Alert – czyli jak tragedia Amber Hagerman stała się inspiracją do opracowania systemu wykorzystywanego w sytuacjach kryzysowych

W historii ludzkości wielkie tragedie niejednokrotnie przyczyniły się do poważnych refleksji nad kwestiami bezpieczeństwa. Kluczowe stało się podnoszenie świadomości i kładzenie większego nacisku na wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań, które w skuteczny sposób chroniłyby ludzkie życie. Przywołując chociażby rok 2009 i wiążąca się z nim makabryczna śmierć brytyjskiego kierowcy wyścigowego Henry’ego Surteesa. Podczas wyścigu Formuły 2 na torze Brands Hatch w Wielkiej Brytanii, doznał on śmiertelnych obrażeń po tym gdy opona kierowcy Jacka Clarke’a uderzyła go w głowę. Wydarzenie to spowodowało, że postanowiono wprowadzić system halo, który zaczął obowiązywać od 2018 roku, w celu ochrony głowy kierowcy. System ten, już w początkach swojego funkcjonowania, przyczynił się do uratowania życia wielu kierowców w F1. Nie inaczej było w przypadku systemu AMBER Alert powstałego wskutek tragicznego wydarzenia.

Czym jest AMBER Alert?

AMBER Alert to system wczesnego ostrzegania, który powstał w 1996 roku (początkowo jako Dallas Amber Plan), aby pomóc w skuteczniejszym i szybszym odnalezieniu uprowadzonych dzieci. Dallas Fort-Worth Broadcaster postanowił połączyć siły z policją i ustanowił skoordynowany system, alarmujący społeczeństwo w przypadku porwania dziecka. AMBER to akronim oznaczający America’s Missing: Broadcast Emergency Response. Alarmy udostępniające wizerunek zaginionego dziecka są rozpowszechniane poprzez środki masowego przekazu (stacje radiowe, stacje telewizyjne, poczta elektroniczna, elektroniczne znaki drogowe czy wiadomości tekstowe SMS). Aktywowanie systemu musi zostać poprzedzone spełnieniem określonych kryteriów, aby zminimalizować ryzyko nadużyć i wszczynania fałszywych alarmów. Warto wspomnieć, że każdy stan Stanów Zjednoczonych ma swoje własne kryteria, w związku z czym Departament Sprawiedliwości USA opublikował wytyczne aktywacji AMBER Alert, w celu ich ujednolicenia na terenie całego kraju. Poniższe kryteria są umieszczone na oficjalnej stronie internetowej rządu USA, Departamentu Sprawiedliwości, poświęconego AMBER Alert:

Organy ścigania mają uzasadnione przekonanie, że doszło do uprowadzenia – jest to istotne m.in. z uwagi na to, że niewłaściwa ocena i przedwczesne aktywowanie alarmu mogłoby doprowadzić do nadużycia i znacznego osłabienia jego skuteczności;
Organy ścigania uważają, że dziecku grozi poważne uszkodzenie ciała lub śmierć – największe znaczenie w tym punkcie ma uznanie przez organy ścigania, że porwanie zostało dokonane przez nieznajomego, co stanowi największe zagrożenie, oraz może doprowadzić do narażenia na poważne obrażenia ciała lub śmierci;
Istnieje wystarczająco dużo opisowych informacji o ofierze i uprowadzeniu, aby organy ścigania wydały AMBER Alert, aby pomóc w odzyskaniu dziecka – kluczowe jest posiadanie jak największej ilości informacji opisowych o dziecku oraz o podejrzanym i jego pojeździe, co mogłoby przyczynić się do zwiększenia szansy zlokalizowania uprowadzonego dziecka i zatrzymania podejrzanego;
Uprowadzenie dotyczy dziecka w wieku do 17 lat;
Nazwisko dziecka i inne krytyczne elementy danych, w tym flaga uprowadzenia dziecka, zostały wprowadzone do systemu Krajowego Centrum Informacji o Przestępczości (NCIC) – w tym punkcie przede wszystkim istotne są informacje opisujące okoliczności uprowadzenia dziecka i dodanie właściwego oznaczenia sprawy jako uprowadzenie. Podkreśla się szczególną ważność NCIC, który rozszerza poszukiwania z poziomu lokalnego, stanowego czy regionalnego do poziomu krajowego.

Uprowadzenie i morderstwo Amber Hagerman

Amber Hagerman w momencie zaginięcia i brutalnego morderstwa była zaledwie 9-letnią dziewczynką mieszkającą w Arlington w stanie Teksas. Zimową niedzielę 13 stycznia 1996 spędzała u swoich dziadków wraz ze swoim młodszym bratem Rickym. Podczas beztroskiej zabawy z innymi dziećmi, jeżdżąc na rowerach na starym parkingu przy nieczynnym markecie Winn-Dixie, została siłą wciągnięta do czarnego pick-upa przez nieznanego sprawcę. O zdarzeniu natychmiast powiadomił policję starszy mężczyzna, będący świadkiem uprowadzenia. Pomimo wszelkich starań policji w odnalezienie dziewczynki, jej porzucone ciało zostało znalezione 4 dni później przy rowie melioracyjnym, niedaleko miejsca z którego została uprowadzona. To zdarzenie odbiło się szerokim echem na terenie całych Stanów Zjednoczonych.

Jej śmierć, choć tragiczna, nie poszła na marne, gdyż niedługo potem pojawiła się propozycja stworzenia systemu ostrzegającego opinię publiczną w przypadku kolejnego uprowadzenia dziecka. Miałoby to odbywać się na podobnych zasadach co wysyłane ostrzeżenia pogodowe. Sądzono, że gdyby istniał odpowiedni system, za sprawą którego społeczność zostałaby natychmiast poinformowana o zdarzeniu i uświadomiona co do wyglądu sprawcy i jego pojazdu, tragedii można byłoby zapobiec.

Wydarzenie to spowodowało, że opracowano system AMBER Alert. W późniejszym czasie zaczął funkcjonować również w innych państwach na świecie, między innymi w wielu krajach europejskich (choć dąży się do wprowadzenia go we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej), Kanadzie, Meksyku i Australii.

Child Alert w Polsce

AMBER Alert, występujący w Polsce pod nazwą Child Alert, funkcjonuje od 20 listopada 2013 roku, którego wdrożenie było koordynowane przez Wydział Poszukiwań i Identyfikacji Osób Biura Służby Kryminalnej Komendy Głównej Policji. System w Polsce został sfinansowany za sprawą programu Daphne III powstałego decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 czerwca 2007 roku i trwającego do 31 grudnia 2013 roku. Na oficjalnej stronie Child Alert w Polsce zostały podane następujące kryteria wszczęcia alarmu:

Dziecko w momencie zaginięcia nie miało jeszcze 18 lat;
Istnieje realne podejrzenie, że dziecko zostało porwane albo że jego życie lub zdrowie jest zagrożone;
Wydano pisemną zgodę przez rodzica lub prawnego opiekuna na ogłoszenie komunikatu. W razie braku kontaktu – zgodę wydaje sąd rodzinny i nieletnich;
Istnieje duża szansa, że ogłoszony komunikat pomoże w odnalezieniu dziecka;
Zostały podane niezbędne informacje na podstawie których można przygotować komunikat.

W przypadku zaginięcia dziecka należy zadzwonić na numer alarmowy 112 lub 997. Następnie przeprowadza się rozmowę z funkcjonariuszem policji. Po uzyskaniu wystarczających informacji i zdecydowaniu, że zastosowanie Child Alert jest konieczne, podpisuje się pisemną zgodę zezwalającą na opublikowanie komunikatu. Po jego zamieszczeniu zostaje uruchomiona specjalna linia, znajdująca się pod numerem alarmowym systemu Child Alert – 995, która jest obsługiwana przez ekspertów Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych. W Polsce komunikat jest nadawany nieprzerwanie przez 12 godzin, istnieje jednak, w zależności od charakteru sprawy, możliwość jego wydłużenia.

Do tej pory Child Alert był uruchamiany 4-krotnie: 15 kwietnia 2015, 24 listopada 2015, 7 marca 2019 oraz 17 lutego 2020 roku i w każdym przypadku zakończył się stuprocentową skutecznością.