ETA, czyli Euskadi Ta Askatasuna — po polsku Baskonia i Wolność — to baskijska organizacja separatystyczna, która od połowy XX wieku używa terroryzmu jako metody walki o niepodległość Kraju Basków.
POCZĄTKI
ETA została założona w Hiszpanii 31 lipca 1959 roku przez działaczy Nacjonalistycznej Partii Basków (Partido Nacionalista Vasco, PNV). Organizacja za swój cel na pierwsze lata obrała sobie przeprowadzanie zamachów bombowych. Obiektami zamachów stały się pomniki, nagrobki i inne symbole dyktatury Francisco Franco.
Pierwsze zgromadzenie ETA odbyło się w maju 1962 roku. Określone zostały na nim cele organizacji oraz ogólne zasady, jak brak wywyższania ras ponad inne czy brak przyzwolenia na reżimy dyktatorskie. Na piątym zgromadzeniu organizacji w 1966 roku doszło do wewnętrznego rozłamu wśród jej działaczy. Powstały dwa odłamy: patriotyczny ETA-V, którego zwolennicy byli skupieni wokół odzyskania przez Kraj Basków niepodległości, oraz rewolucyjny ETA-VI, który zafascynowany był ideologią marksistowsko-leninowską i którego przedstawiciele kładli nacisk na działania terrorystyczne.
ZAMACHY
Od pierwszego znanego ataku, który miał miejsce w 1961 roku, kiedy działacze organizacji nieskutecznie próbowali wykoleić pociągi z osobami głoszącymi poparcie dla generała Franco zmierzającymi do San Sebastian do ostatniego z kwietnia 2011 roku, kiedy dwóch członków ETA, odmówiwszy zatrzymania się do kontroli w Valliere we Francji, zastrzeliło oficera policji, organizacja pozbawiła życia 829 osób. Przez działania organizacji życie straciło 343 cywilów i 486 przedstawicieli sił obrony, w tym 203 przedstawicieli Gwardii Obywatelskiej, 146 funkcjonariuszy Narodowego Korpusu Policji, 98 żołnierzy hiszpańskiej armii, 24 funkcjonariuszy lokalnych oddziałów policji, 13 funkcjonariuszy baskijskiej policji oraz po 1 funkcjonariuszu policji katalońskiej i Francuskiej Żandarmerii Wojskowej.
Głośnym echem odbiło się zastrzelenie policjanta w 1968 roku przez przywódcę organizacji Txabiego Etxebarrieta, który wyciągnął pistolet w momencie poproszenia o dokumenty. Podróżował on wraz z towarzyszącym mu Iñakim Sarasketą. Etxebarrieta został zastrzelony tego samego dnia podczas ucieczki, natomiast Sarasketę schwytano i zatrzymano w kościele, w którym się ukrył. Skazano go na karę śmierci, którą zamieniono później na karę dożywotniego pozbawienia wolności. W trakcie trwania procesu bojownicy ETA zamordowali szefa policji w San Sebastian Melitóna Manzanasa, którego śmierć była zemstą za zabicie Etxaberrieta. To zdarzenie sprawiło, że zaostrzyły się przepisy karne — członków organizacji traktowano jak kryminalistów, a ich działalność jak zbrojną rebelię. Duża popularność i napływ nowych członków stanowiły efekt operacji przeprowadzonej w 1969 roku. Członkowie ETA uprowadzili wówczas ambasadora Niemiec Zachodnich Eugenia Beihla, w zamian za którego zażądali uwolnienia 6 skazanych na karę śmierci działaczy. Rząd przystał na żądania i ambasador został wypuszczony na wolność.
ROZŁAM W 1974 ROKU
W 1974 roku ETA uległa rozłamowi na dwie frakcje: polityczno-militarną i militarną. Pierwsza z nich odrzucała działania terrorystyczne, popierała autonomię baskijską i demokratyzację Hiszpanii. Do 1982 roku działała pod partią Euskal Iraultzako Alderdia. Frakcja militarna była natomiast za kontynuowaniem walki zbrojnej. Za cel obrane zostało utworzenie niepodległej Baskonii, w skład której wchodzić miały Kraj Basków i Nevarra.
Odłamy walczyły ze sobą. Lider frakcji polityczno-militarnej Moreno Bergareche został zamordowany przez przeciwników wewnątrz ETA.
Po śmierci generała Franco w 1975 roku rząd Hiszpanii zwrócił się w stronę ustabilizowania sytuacji na północy kraju. Ogłoszono, że tym działaczom, którzy zrezygnują z terroryzmu jako metody walki o niepodległość będą lepiej traktowani, jednak obietnice nie poskutkowały, gdyż w trakcie kolejnej dekady liczba ataków bombowych i zabójstw była większa niż za czasów reżimu Franco. W 1983 roku dwóch działaczy ETA zostało porwanych i zamordowanych przez hiszpańskie siły specjalne. Była to część tzw. „brudnej wojny”, jaka była prowadzona przeciwko grupie. Dopiero w 2000 roku dwóm urzędnikom postawiono zarzut udziału w morderstwie i skazano na ponad 70 lat więzienia.
W październiku 1998 roku ETA ogłosiła wstrzymanie ognia, które trwało jednak tylko 14 miesięcy. Z początkiem XXI wieku ETA kontynuowała działalność terrorystyczną, którą hiszpański rząd tłumił. W marcu 2006 roku ETA ogłosiła całkowite złożenie broni.
Mimo deklaracji złożonej kilka miesięcy wcześniej, w grudniu tego samego roku członkowie organizacji podłożyli ładunki wybuchowe na lotnisku w Madrycie zabijając dwie osoby. Wydarzenia doprowadziły do kolejnego złożenia broni w czerwcu 2007 roku.
Pomimo wzmożonej działalności policyjnej i aresztowania przywódców ETA, które osłabiły organizacje, kontynuowano ataki. W lipcu 2009 roku na kilka tygodni przed 50. rocznicą założenia organizacji miały miejsce ataki na Majorce i w Burgos. W 2010 roku ETA ponownie ogłosiła, że nie przeprowadzi już działań zbrojnych, co nie zostało przyjęte przez rząd hiszpański, który zażądał rozbrojenia organizacji. W październiku 2011 roku została zwołana specjalna konferencja na temat konfliktu, której uczestnicy, w tym sekretarz generalny ONZ Kofi Annan, wezwali ETA do wyrzeczenia się przemocy. Wkrótce potem organizacja ogłosiła definitywne zaprzestanie działań zbrojnych, choć dodała, że dalej będzie walczyć o niepodległe państwo baskijskie.
W maju 2018 roku ETA formalnie zakończyła działalność, czyli ponad pięćdziesięcioletni okres przemocy, który pochłonął życie ponad 800 osób.
ŹRÓDŁA:
- http://www.britannica.com
- http://www.nationalpost.com
- Victor Grotowicz, Terroryzm w Europie Zachodniej
