Bezpieczeństwo państwa jest sprawą nadrzędną. Bez prowadzonej odpowiednio polityki zagranicznej i wewnętrznej nie ma mowy o rozwoju i zachowaniu bezpieczeństwa państwa. W przypadku Stanów Zjednoczonych, które przez wielu specjalistów nadal są uważane za jedyne supermocarstwo na świecie, kwestia ta staje się bardziej skomplikowana, nie tylko za sprawą odpowiedzialności jaką niesie za sobą potęga i mocarstwowość, ale także za sprawą olbrzymiego wpływu, jaki Stany Zjednoczone wywierają na bieg historii świata. Jaką strategię bezpieczeństwa narodowego realizował prezydenta-noblista? Czy podjęte kroki przez administrację Baracka Obamy były dopasowane do wydarzeń na arenie międzynarodowej, które miały wówczas miejsce?
W XXI wieku Barack Obama II przewodził państwu jako 44. prezydent Stanów Zjednoczonych w dwóch kadencjach, uprzednio będąc senatorem w 109. i 110 Kongresie. Bezpośrednio przed prezydenturą Baracka Obamy, której scharakteryzowanie pod względem celów i strategii bezpieczeństwa narodowego USA jest tematem przewodnim tego artykułu, prezydentem Stanów Zjednoczonych był George W. Bush, 43. prezydent USA syn 41. prezydenta tego państwa – George’a Herberta Walkera Busha. Dlaczego George Bush Junior jest ważny w kontekście bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych za kadencji kolejnego prezydenta? Głównym powodem jest wprowadzenie tzw. Doktryny Busha. Głównym założeniem tej doktryny jest koncepcja „wyprzedzającego uderzenia”, która stwierdza, iż Stany Zjednoczone mają prawo do prewencyjnego ataku militarnego na każde państwo, które stanowi lub może stanowić zagrożenie dla USA. Doktryna Busha przewiduje, że USA mają wspierać wartości i instytucje zgodne z ideami liberalizmu, wolności i demokracji. Sam George W. Bush prezentował w prowadzonej przez siebie polityce idealizm. Dodatkowo był postrzegany jako tzw. „syn ojca”. Poza licznymi wpadkami pozostawił po sobie wiele spraw, głównie niedokończonych. Rozpoczął zakrojone na szeroką skalę nieznaną dotychczas zwalczanie terroryzmu światowego, jako odpowiedź na ataki na World Trade Center 11 września 2001 roku. Głównym celem było zwalczanie al-Qaedy jako „serca światowego terroryzmu”, jak nazwał tę organizację terrorystyczną w jednym z wywiadów G. W. Bush.
Założenia i cele strategii bezpieczeństwa narodowego USA w czasie prezydentury Baracka Obamy
Częścią wspólną ze swoimi poprzednikami bez wątpienia był idealizm, który objawiał się w działaniach prowadzonych „w imię demokracji”, na całym świecie. Dbałość o interesy amerykańskie wymaga wysokiego stopnia zaangażowania i zorganizowania, zważając na globalny charakter interesów prowadzonych przez to supermocarstwo. Do największych osiągnięć Baracka Obamy w prowadzonej przez niego polityce zagranicznej USA należy poprawa wizerunku państwa, o którą bardzo zabiegał, mając na uwadze kontrowersyjną prezydenturę George’a W. Busha, która była często oceniana jako niezbyt udana. Barack Obama miał w planach zakończenie dwóch niepopularnych w USA i na świecie wojen – w Iraku i w Afganistanie. Ale czy na pewno zostały one zakończone? Co do Iraku – zakończył amerykańską interwencję wojskową (od 2011 mamy do czynienia z „amerykańską obecnością wojskową”. Natomiast sytuacja wojny w Afganistanie nie została rozwiązana do dnia dzisiejszego. Obama nie spełnił jednak wszystkich nadziei jakie łączono w polityce zagranicznej z jego prezydenturą. Nie udało mu się urzeczywistnić wiele z jego wizjonerskich celów i założeń. Zdecydowanie może czuć się rozczarowany wynikami jego wysiłków w poprawie stosunków USA ze światem islamu i judaizmu, ponieważ nie udało mu się osiągnąć postępu w procesie pokojowym na Bliskim Wschodzie. Przemiany w świecie arabskim poszły również nie w tym kierunku, którego oczekiwał Obama, nie nastąpiła zatem stabilizacja regionu i demokratyzacja. Po wycofaniu części wojsk amerykańskich z Iraku i Afganistanu sytuacja w tych krajach niezmiennie jest daleka od stabilnej. Jako kolejną porażkę 44. prezydenta USA można uznać brak zdecydowanych działań i porażkę w kwestii likwidacji więzienia Guantanamo na Kubie. Pomimo niepowodzeń i prowadzonych nadal działań militarnych został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla za rok 2009 za „wysiłki w celu ograniczenia arsenałów nuklearnych i pracę na rzecz pokoju na świecie”. Za czasów swojej pierwszej kadencji został wyróżniony wielokrotnie przez międzynarodowe pisma, agencje i instytucje.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego za kadencji 44. prezydenta Stanów Zjednoczonych
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego jest jednym z najważniejszych dokumentów opisujących główne cele i założenia amerykańskiej polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa państwa. Obowiązująca wtedy strategia to Strategia Bezpieczeństwa Narodowego (National Security Strategy) z 2010 roku sformułowana przez administrację Baracka Obamy. Stanowi ona fundament pod opublikowaną w 2011 roku National Military Strategy, która opisuje strategiczne cele działań. Oba dokumenty się dopełniają i są wobec siebie komplementarne. Można je określić mianem wizji świata wg prezydenta Obamy. Idealizm, o którym była mowa w kontekście działań prezydentów Stanów Zjednoczonych w przypadku George’a W. Busha zmieniła swój sposób wyrażania za kadencji Baracka Obamy, którego nadrzędnym celem była walka z terroryzmem. Doktryna prezydenta Obamy to wizja świata, w którym funkcjonują Stany Zjednoczone, a jednobiegunowy świat traci sens i rację bytu. Po wielu latach samodzielnej walki z terroryzmem USA muszą budować siatkę państw sojuszniczych, pozytywnie nastawionych, kooperacyjnych, we wszystkich zakątkach świata. Stany Zjednoczone nie są już w stanie prowadzić dwóch wojen równolegle ani zmagać się z dwoma rozbudowanymi problemami, konfliktami – m.in. za sprawą zmniejszającej się przewagi USA nad innymi państwami świata. Doktryna Busha, która opierała się głównie na militarnej dominacji i projekcji siły zmieniła się zdecydowanie. Strategia Baracka Obamy przybiera kształt zdywersyfikowanych działań, bardziej dostosowanych do czasów, w których sprawował rządy. Działania te w wymiarze gospodarczym, ekonomicznym oraz militarnym sprawiają, iż rola państw sojuszniczych i chętnych do współpracy staje się ważnym aspektem rozwoju państwa w kwestiach bezpieczeństwa. Będąc świadomym potencjału organizacji międzynarodowych zarówno, w któych USA pełni ważną rolę, jak i tych, w których Stany Zjednoczone nie są członkiem – Biały Dom za kadencji Obamy opierał się na stwierdzeniu, iż bliskość i powiązania gospodarcze i ekonomiczne państw lub grup państw znacząco zmniejszają ryzyko wybuchu jakichkolwiek konfliktów, zwiększając tym razem poziom bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych. Działania przeciwko terroryzmowi zmieniają swoją właściwość stricte militarną, terroryzm pojmowany jest inaczej. Obama walczy z „ekstremizmami”. Głównym wrogiem nadal jest Al-Qaida, nawet po wyeliminowaniu Osamy ibn-Ladena w 2011 roku. Celem działań Stanów Zjednoczonych nie są już zatem Irak i Afganistan, z którego próby wycofania się podejmuje Barack Obama. Teren działań rozszerza się proporcjonalnie do rozszerzających się stref wpływów terrorystów, które zmagają się z problemami wewnętrznymi powiązanymi z ekstremizmem, także z piractwem w przypadku Somalii. W związku z nawiązywaniem współpracy i świadomością możliwości oraz zagrożeń, jakie niosą za sobą organizacje i sojusze międzynarodowe Stany Zjednoczone utrzymywały NATO w dobrej formie, stale umacniały rolę tego sojuszu. Ciągłe upominanie państw, które wydawały na zbrojenia mniej niż założone 2% PKB w latach pierwszej kadencji prezydenta Obamy jest na to dowodem. W kwestii zapobiegania zagrożeniom można przytoczyć element strategii bezpieczeństwa USA, za której bycie częścią i głównym pomysłodawcą Pokojową Nagrodę Nobla otrzymał Barack Obama, czyli powstrzymywanie programów jądrowych Korei Północnej oraz Iranu, który wzbogacał uran na coraz większą skalę. Dodatkowo dbanie o redukcję arsenałów jądrowych i zmniejszanie negatywnych emocji na linii USA-Federacja Rosyjska również było jednym z założeń tej polityki.
Jeśli chodzi o zwiększające wpływy amerykańskie działania niemilitarne, które podczas prezydentury Baracka Obamy miały znaczący wpływ na kondycję Stanów Zjednoczonych oraz ładu światowego warto przypomnieć kwestię rozwoju i przyjaznego utrzymywania stosunków bezpośrednich z m.in. Wielką Brytanią, Francją, Niemcami, Japonią, Koreą Południową czy też najbliższym sojusznikiem – Kanadą. Liczne wizyty prezydenckie, również w Polsce, miały charakter przyjacielski, wskazujący na bliskość między państwami gospodarzami i goścmi takich spotkań. Świat miał zobaczyć, że Zachód jest złączony dobrymi relacjami na dobre, czego nic nie może naruszyć. Miało to też pokazywać otwartość i gotowość do reakcji w obronie politycznej czy też militarnej swoich sojuszników. Utrzymywanie przyjaznych relacji z Izraelem oraz szeroko zakrojona współpraca z państwem, które w regionie Bliskiego Wschodu uważane jest przez wiele państw za ich wroga numer jeden pokazało również zdecydowaną postawę Stanów Zjednoczonych. Zmiany objęły również kwestie inwigilacji i szpiegostwa, które miały zostać ograniczone do momentów zagrożenia bezpieczeństwa oraz pozostać pod kontrolą sądów, przynajmniej wewnątrz amerykańskiego systemu prawnego. Miała być to reakcja na niezadowolone głosy sojuszników USA, m.in. z Europy na wieść o tym, jak szeroko zakrojony model szpiegostwa i podsłuchiwania prezentuje w swoich działaniach to państwo. Totalna inwigilacja od lat była jednym z elementów pozwalających Stanom Zjednoczonym na utrzymywanie względnego poziomu bezpieczeństwa i pozwalało na prowadzenie szeroko zakrojonych działań prewencyjnych, mających na celu zapobiegnięcie sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa kraju lub jego obywateli. Mowa tutaj o Patriot Act, który został wprowadzony przez G. W. Busha.
Poszanowanie praw człowieka jako element budujący społeczność międzynarodową
Strategia Bezpieczeństwa prezydenta Obamy zawiera liczne odwołania do poszanowania praw człowieka pielęgnowania oraz promowania demokracji na świecie. Wszelkie ekstremizmy, o których prezydent Obama tak często wypowiadał się w negatywnym ich znaczeniu dla świata rzecz jasna pozostały numerem jeden na liście celów do zwalczania. Natomiast wspieranie i współżycie w zgodzie państw demokratycznych, które dbają o swój ustrój i o to, aby pokojowe ruchy demokratyczne w państwach dyktatorskich i łamiących prawa stały się powszechnie popierane i wspierane stało się codziennością. Wyraźny zwrot polityki i strategii bezpieczeństwa w stronę współpracy międzynarodowej oraz ograniczenia zbrojeń jądrowych, wzmacnianie więzi państw w multipolarnym świecie oraz wywieranie wpływu na wydarzenia we wszystkich zakątkach świata, były podstawą działania rządów Obamy. Wola i szeroka oferta współpracy, działań dyplomatycznych i prowadzenia dialogu międzynarodowego stała się wątkiem przewodnim Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Stanów Zjednoczonych.
Bibliografia:
- tygodnik Times
- politykaglobalna.pl
- iz.poznan.pl
- Defence.24
- „Strategia Bezpieczeństwa Narodowego USA z 26 maja 2010” Trochowska, K.
- foto główne: Chip Somodevilla/Getty Images
Bezpiecznik.org 