Ludzie do zadań specjalnych – polscy kontrterroryści [część 2/4]

Nie mają tak wyrobionej renomy jak amerykański SWAT czy niemieckie GSG9. Nie wsławiły się spektakularnymi operacjami jak francuski RAID czy rosyjski OMON. Mimo to narażają swoje życie, podejmując interwencje w kryzysowych sytuacjach. Poznajmy zatem działające dzisiaj polskie, na początku policyjne, jednostki specjalne, które w służbie mierzą się z największymi zagrożeniami dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli.

Nowoczesna jednostka

Po wspomnianych w poprzedniej części wydarzeniach marcowej nocy doszło również do zmian na poziomie strukturalnym. W lipcu oba zarządy AT CBŚP połączono i tak powstało Biuro Operacji Antyterrorystycznych Komendy Głównej Policji. Niespełna rok później doszło jednak do kolejnej zmiany. Powstałą jednostkę zastąpiono Zarządem Operacji Antyterrorystycznych Głównego Sztabu Komendy Głównej Policji, który zadania centralnej struktury AT wykonywał cztery lata. W 2008 roku reaktywowano jednak „BOA”, a w wyniku wejścia w życie w 2019 roku Ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw, występuje obecnie pod nazwą Centralny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji „BOA”. Tworzy ona, obok SPKP, Służbę Kontrterrorystyczną i podlega Komendantowi Głównemu Policji. Warto dodać, że zarówno „BOA”, jak i później opisane SPKP-y były tworzone na wzór amerykańskich SWAT-ów.

W tym miejscu warto wyjaśnić, czym różnią się dwa pojęcia, często używane zamiennie, ale nie do końca we właściwy sposób: działania antyterrorystyczne i będące tematem artykułu działania kontrterrorystyczne. Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych wyjaśniła tę różnicę. Otóż według polskiego prawa, pierwsze z tych określeń oznacza działania organów zmierzające do zapobiegnięcia zdarzeniu o charakterze terrorystycznym. Przykładem takich instytucji są Centrum Antyterrorystyczne ABW czy Agencja Wywiadu. Funkcję taką pełni również Ministerstwo Finansów, które sprawuje nadzór nad przestrzeganiem Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Natomiast drugie z pojęć oznacza bezpośrednie działania w celu wyeliminowania zagrożenia dla zdrowia i życia, które już wystąpiło oraz w celu opanowania sytuacji. Do wejścia w życie Ustawy, mianem działań antyterrorystycznych określano zarówno działania prewencyjne, jak i te likwidujące zaistniałe zagrożenie.

Struktura organizacyjna “BOA” obejmuje kierownictwo (dowódca i zastępcy) i oczywiście komórki organizacyjne, czyli pięć Wydziałów Bojowych, Wydział Szkoleniowo-Bojowy, Wydział Wsparcia Operacyjnego, Wydział Wsparcia Technicznego i Zespół Analityczno-Doradczy. Ponadto każdy wydział podzielony jest na mniejsze sekcje, m.in. bojowe w przypadku Wydziałów Bojowych, a także sekcję Strzelców Wyborowych, łączności, informatyki, negocjacji czy medyczną.

Aby móc starać się o przyjęcie do „BOA”, trzeba legitymować się na chwilę obecną m.in.: trzyletnim doświadczeniem w służbie. No i oczywiście należy mieć predyspozycje do pracy w CT. Nie każdy się do tego nadaje – podczas jednego z ostatnich doborów rekrutację przeszła niecała 1/3 kandydatów. Sprawdzian fizyczny ma za zadanie zbadać, jak funkcjonariusz radzi sobie w wodzie, na wysokościach, a także zawiera tor przeszkód badający ogólną sprawność potencjalnego funkcjonariusza. Szkolenie trwa od sześciu do dziewięciu miesięcy, podczas którego kandydat nabywa wiedzę z prowadzenia działań w naprawdę zróżnicowanych warunkach. Nie tylko sprawność fizyczna się liczy…

„Sprawność fizyczna musi iść w parze z psychiką” – stwierdza podczas jednego z wywiadów obecny dowódca CPKP „BOA”, insp. Dariusz Zięba.

Zadaniem kontrterrorystów jest m.in. przeciwdziałanie terroryzmowi i jego fizyczne zwalczanie oraz organizowanie, koordynowanie i nadzorowanie działań Policji w tym zakresie. Zakres działalności jednostek obejmuje również zatrzymywanie szczególnie niebezpiecznych przestępców. Pojawia się tam, gdzie istnieje konieczność użycia specjalistycznych sił i środków.

Do podstawowego wyposażenia funkcjonariuszy CPKP „BOA” należą m.in. kamizelki kuloodporne, pistolety Glock 17, pistolety maszynowe HK MP5A3 i MP5SD6 czy fińskie karabiny wyborowe TRG 22 – uważane za jedne z najlepszych na świecie. Od 2018 roku „BOA” dysponuje również śmigłowcami S70i Black Hawk, a od 2019 roku polskim pojazdem opancerzonym Tur VI. Pojazd ten jest nie tylko kuloodporny, ale również wytrzymuje atak z użyciem granatów ręcznych czy wybuchy min przeciwpiechotnych (ma go w swoim garażu nawet polski detektyw Krzysztof Rutkowski). Specjalsi mają również możliwość montażu i demontażu rampy bielskiej firmy Concept, sprawdzającej się przy szturmowaniu wielopiętrowych budynków. Rampa dosięgnie nawet trzeciego piętra. Do starszych, posiadanych przez „BOA” pojazdów należą również dostarczone po wydarzeniach w Magdalence Dziki I i, pamiętające jeszcze czasy Milicji, radzieckie transportery BTR-60PB. Są one już starsze i rzadziej używane.

Funkcjonariusze BOA przy lekkim transporterze opancerzonym Tur VI, który jest wyposażony w rampę szturmową, fot. GOV.pl (CC Uznanie Autorstwa 3.0 Polska)

„BOA” na arenie międzynarodowej

Ta elitarna jednostka reprezentuje Polskę w założonej w 2001 roku ATLAS – platformie współpracy policyjnych grup antyterrorystycznych państw Unii Europejskiej. W jej ramach istnieją podgrupy skupiające się na rozwoju poszczególnych aspektów prowadzenia działań. „BOA” aktywnie uczestniczy w pracach Grupy Roboczej Budynki i Technicznej Grupy Roboczej Wejścia, a także udziela się na Forum Negocjatorów.

W ramach ćwiczeń pierwszej z wymienionych grup, Polska gościła w dniach 21-23.05.2009 roku jednostki specjalne EKO Cobra (Austria), GOE (Portugalia), ARAS (Litwa), Lynx (Słowacja) i Red Panther (Słowenia). Szkolenia nosiły kryptonim „Bombowy Maj 09” i polegały na odbijaniu zakładników z wykorzystaniem różnych środków, m.in. negocjacji i siłowego wejścia do budynku. W tym samym roku zorganizowano w Legionowie konferencję negocjatorów ATLASU. To właśnie między innymi dzięki temu wydarzeniu sformalizowano współpracę na wspomnianym Forum Negocjatorów.

Kolejne międzynarodowe ćwiczenia miały miejsce we wrześniu 2011 roku na Stadionie Narodowym w Warszawie pod nazwą „Game Day” – przygotowywano się do nadchodzącego EURO 2012. Do tych samych jednostek, które brały udział w wydarzeniu „Bombowy Maj 09”, dołączył wówczas francuski RAID. Ostatnie ćwiczenia ATLAS w Polsce miały miejsce w październiku 2018 roku – przeprowadzono symulację uwolnienia 500 zakładników z warszawskiego metra. Rok wcześniej „BOA” samodzielnie przeprowadziła ćwiczenia „Lotnisko 2017” (krótki filmik z tego wydarzenia dostępny tutaj), a dwa lata wcześniej, wraz z m.in. CBŚP, ABW, Strażą Graniczną czy GROM-em wzięła udział w wydarzeniu „Bastion”, którego scenariusz zakładał ewakuację ludności, ochronę tzw. VIP-a i eliminację zamachowców podczas koncertu na Stadionie Narodowym. W ćwiczeniach wzięło udział w sumie ponad 700 funkcjonariuszy (krótki filmik podsumowujący szkolenie dostępny jest tutaj). Jak można zauważyć, „BOA” jest traktowana jako najważniejsza polska jednostka kontrterrorystyczna.

„BOA” na ćwiczeniach nie poprzestaje, ponieważ snajperzy tej jednostki obecni byli już w czerwcu 2012 roku na meczu otwarcia mistrzostw Starego Kontynentu. Cztery lata później strzelcy wyborowi „BOA” zawitali również na Światowe Dni Młodzieży do Krakowa. Na koncie wrocławskiego SPKP znajduje się również zatrzymanie w 2016 roku Pawła R. – autora jednego z nielicznych zamachów w Polsce. Do ostatnich, bo z września 2021 roku, sukcesów „BOA” należy rozbicie kilkudziesięcioosobowego gangu trudniącego się handlem narkotykami i bronią na terenie Mazowsza i Lubelszczyzny.

Niestety w ostatnim czasie pozytywny wizerunek formacji przyćmiły kontrowersyjne wydarzenia podczas listopadowego Strajku Kobiet w Warszawie, kiedy to jeden z nieumundurowanych funkcjonariuszy BOA użył wobec protestujących teleskopowej pałki.

Samodzielne Pododdziały Kontrterrorystyczne Policji

Są one kolejną, policyjną formacją należącą do Służby Kontrterrorystycznej. Powstały w wyniku wyłączenia Kompanii Antyterrorystycznych z oddziałów prewencji Policji w 2000 roku (choć swoją genezę mają w komunistycznej ZOMO i wspomnianych na początku artykułu plutonach specjalnych) i zaczęły funkcjonować pod nazwą Samodzielne Pododdziały Antyterrorystyczne Policji. Jednak warszawski SPAP jest nieco młodszy – powstał niedawno, bo w 2017 roku. Wcześniej na jego miejscu istniał Wydział Realizacyjny KSP. Pod obecną nazwą policyjni kontrterroryści działają od 2019 roku.

SPKP-y funkcjonują przy każdej komendzie wojewódzkiej w Polsce. Prawie każda jednostka składa się, poza kierownictwem (czyli dowódcy i jego zastępcy), z sekcji bojowych, sekcji minersko-pirotechnicznych i sekcji wsparcia technicznego. SPKP-y, podobnie jak na razie „BOA”, rekrutują spośród funkcjonariuszy w służbie stałej.

Zadaniem SPKP-ów jest w szczególności fizyczne zwalczanie terroryzmu poprzez prowadzenie działań rozpoznawczych oraz bojowych przy użyciu taktyki antyterrorystycznej, zmierzających do likwidowania zamachów terrorystycznych, prowadzenie działań minersko-pirotechnicznych, a także wykonywanie innych zadań wymagających użycia specjalistycznych sił i środków lub specjalnej taktyki działania. W praktyce oznacza to przede wszystkim zatrzymywanie szczególnie niebezpiecznych osób, wspieranie działań pościgowych czy konwojowych oraz działania w stanach klęsk żywiołowych. Dzięki rozmieszczeniu na terenie całego kraju, mogą reagować szybciej niż „BOA”, ale równie dobrze mogą być jej wsparciem.

Do uzbrojenia kontrterrorystów należą standardowo pistolety Glock 17 i 19 czy HK MP5A3. SPKP dysponuje również siedmioma pojazdami Tur VI, z których jeden znajduje się nawet w wyposażeniu jednostki katowickiej.

Śląski SPAP brał udział niedawno, bo w 2018 roku, w zabezpieczeniu Szczytu Klimatycznego ONZ w Katowicach. Nie tylko miał za zadanie zapobiec zdarzeniu o charakterze terrorystycznym, ale również przeprowadzać kontrole pojazdów zagranicznych delegacji. W świetle ostatnich wydarzeń, niektóre z SPKP-ów (m.in. warszawski), jak i przedstawiciele BOA, zostały w listopadzie 2021 roku skierowane do obrony polsko-białoruskiej granicy.

Jedne z wielu ćwiczeń, przeprowadzone przez SPKP wspólnie z inną służbą – tu Państwową Strażą Pożarną – można zobaczyć tutaj.

Kolejne jednostki zostaną przedstawione w trzeciej części artykułu.