Rozpad machiny Związku Radzieckiego stworzył szarą strefę bezpieczeństwa na terenie Europy Wschodniej. Kraje znajdujące się w danej przestrzeni szukały wszelkich sposobów, by nie trafić w postimperialistyczne sidła Federacji Rosyjskiej. Starając się oddalić od rosyjskiej strefy wpływów, Ukraina szukała pomocy u bratniej Polski, która aktywnie wchodziła w struktury Paktu Północnoatlantyckiego i pomagała wszystkim krajom sąsiadującym dokonać tego samego.
Nawiązanie kontaktu
Pierwszym krokiem do współpracy był Traktat o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy podpisany w maju 1992 roku. Kolejnym istotnym krokiem było podpisanie przez ministrów obrony narodowej Porozumienia o współpracy w dziedzinie wojskowej.
Pod protektoratem NATO
Wizyta polskiego Ministra Obrony w Kijowie w 1994 roku zaczęła nowy rozdział polsko-ukraińskiej współpracy militarnej pod zwierzchnictwem NATO, w ramach „Partnerstwa dla pokoju”. Szczególną uwagę należy zwrócić, iż od 1996 roku w ramach tego programu regularnie odbywały się polsko-ukraińskie wspólne ćwiczenia w Jaworowie, Nowej Dębie i Drawsku Pomorskim. Z kolei od 1997 roku zaczęły się odbywać wspólne polsko-ukraińsko-brytyjskie ćwiczenia taktyczne „Kozacki step”. Również w ramach tego programu prowadzono szkolenia ukraińsko-amerykańskie, a w 2001 roku przystąpiła do nich Polska.
Wspólny batalion
Kolejnym niezwykle ważnym krokiem było podpisanie Umowy w sprawie utworzenia wspólnej jednostki wojskowej do udziału w międzynarodowych operacjach pokojowych i humanitarnych pod egidą organizacji międzynarodowych w 1997 roku. Dla użycia nowo utworzonego polsko-ukraińskiego batalionu w Kosowie zostało podpisane Porozumienie w sprawie udziału kontyngentów narodowych w międzynarodowej operacji pokojowej w Kosowie w składzie polsko-ukraińskiego batalionu.
Gotowość do działania batalion uzyskał w 1999 roku. Składał się z dwóch kampanii polskich i jednej ukraińskiej i narodowych wyspecjalizowanych plutonów. Również w batalionie były wspólne międzynarodowe elementy obejmujące dowództwo, sztaby i kampanię logistyczną. Oficjalnym językiem był angielski, a miejsce dyslokacji znajdowało się w Jaworowie i Przemyślu. Z 2000 po 2010 rok, POLUKRBAT realizował zadania w składzie NATO na terenie Kosowa.
Okres porozumień w kolejnych latach był prolongowany, co było skutkiem pozytywnej reakcji obu rządów na takiego rodzaju interakcję. W 2004 roku podpisano Umowę o dodatkowych środkach zaufania i bezpieczeństwa.
Polska w NATO
Przystąpienie Polski do NATO w 1999 roku tylko wzmocniło polsko-ukraińską współpracę wojskową. Już w 2003 roku zrealizowano ponad czterdzieści wspólnych projektów obu państw.
Wydarzenia w 2001 roku w USA dały kolejne pchnięcie dla międzynarodowych inicjatyw militarnych. Po spotkaniu ministrów obrony Polski i Ukrainy w 2003 roku, doszło do kolejnego pogłębienia współpracy wojskowej obu krajów. Tego wynikiem była wspólna obecność polsko-ukraińska w Iraku w latach 2003-2005.
Litewska inicjatywa
W 2005 roku Litwa wysunęła inicjatywę utworzenia LITPOLUKRBAt-u. Zasadniczym tego celem było zacieśnienie współpracy tych krajów, umocnienie bezpieczeństwa w regionie oraz pomoc Ukrainie w dążeniu do wstąpienia we wspólnotę Północnoatlantycką. Pozytywnymi przesłankami był sukces LITPOLBAT-u, POLUKRBAT-u i obecność w POLUKRBAT-cie litewskiego plutonu podczas wykonywania zadań na terenie Kosowa. Na podstawie decyzji 3 państw w 2008 roku potencjał bojowy batalionu zwiększono do poziomu brygady.
Rosyjskie wpływy na drodze współpracy Polski i Ukrainy
Przystąpienie prorosyjskiego Janukowycza do władzy stanowczo hamowało ukraińskie dążenia prozachodnie, lecz wraz z jego ucieczką do Rosji w 2014 roku podążanie starym kursem zostało wznowione.
Nowa władza odtworzyła aktywne starania rozwoju LITPOLUKRBRIG-u i już we wrześniu 2014 roku podpisano umowę o utworzeniu trójnarodowej brygady liczącej około 4500 żołnierzy. Certyfikację brygada zyskała w 2016 roku. Jej dowództwo znajduje się w Lublinie, a w skład brygady każdy kraj przydzielił po jednym batalionie oraz personel jednostek wsparcia i sztabu.
Od 2014 roku, na tle rosyjskiej agresji na Ukrainę, Polska była jednym z czołowych państw, które wspierały ją sprzętem militarnym oraz edukowali jej kadrę. Co więcej, Ukraina zaczęła masowe zakupy polskich elementów ochrony osobistej żołnierzy.
Również w 2016 podpisano nową umowę o współpracy w dziedzinie obronności pomiędzy Polską a Ukrainą. W jej wyniku zostały ustalone nowe strefy współpracy i przeprowadzone ćwiczenia takie jak: „Sea-Breeze-2017”, „Rapid Trident-2017”, „Dragon-17” i „Maple Arch-17”.
Wspólny rozwój przemysłu obronnościowego
Od 1996 roku Polska i Ukraina prowadzą aktywną współpracę w strefie przemysłu obronnego. Na tle przystąpienia Polski do NATO utworzono grupy ekspertów mających na celu wsparcie Ukrainy w modernizacji sprzętu wojskowego. Regularnie dochodziło do poszczególnych aktów wymiany technologicznej. Między innymi w 2008 roku doszło do wspólnej modernizacji śmigłowców, zestawów przeciwlotniczych i utylizacji amunicji. Należy zauważyć, że w latach 90 utworzona była firma „Bumars” składająca się z polskiej firmy „Bumar” i ukraińskiej firmy „Mars”. Nowy twór miał na celu projektowanie i produkcję pojazdów pancernych. Po wybuchu wojny na Donbasie podpisano Umowę o strategicznej współpracy polskiej spółki „Lubawa SA” z „Ukroboronprom”. W 2016 roku utworzono wspólną grupę do spraw gospodarczych w obszarze militarnym.
Podsumowanie
Kończąc tę krótką ilustrację polsko-ukraińskiej współpracy militarnej, trzeba powiedzieć, że przedstawiona została tylko mała część wspólnych polsko-ukraińskich inicjatyw, co więcej, został wymieniony tylko mały wkład polskiej pomocy militarnej, która została przekazana po wybuchu wojny w 2014 rok. Pominięte zostały także akty współpracy tych dwóch państw po wszczęciu aktywnej fazy działań wojskowych w lutym 2022 roku i ogrom pomocy, którą Ukraina dostała od bratniej Polski.
Bibliografia:
Polsko-ukraińska współpraca wojskowa
Polsko-brytyjsko-ukraińska współpraca wojskowa: pora na konkrety
M. Żyła: Polsko-ukraińska współpraca wojskowa w polityce bezpieczeństwa Polski
A. Sławiński: Główne kierunki polsko-ukraińskiej współpracy wojskowej po 1991 roku. “De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności” Tom 6, Nr 2
Bezpiecznik.org 