WWA, czyli jak szkodzimy sobie sami

Co wspólnego mają ze sobą jabłka z drzew rosnących w mieście, grillowana kiełbasa i smog? Co łączy palenie papierosów z rosnącymi na balkonie ziołami ? Jaki jest związek między spalaniem odpadów a kapustą? Niebezpieczne związki chemiczne towarzyszą nam codziennie, więc jako społeczeństwo przestaliśmy tak bardzo zwracać uwagę na ich obecność np. w dymie czy spalinach samochodowych. W naszym środowisku niebezpieczne dla naszego zdrowia substancje przyjmujemy do swoich organizmów trzema drogami: pokarmową, oddechową i dermalną. Znaczenie środowiska dla żyjących w nim ludzi możemy zaobserwować w sprawozdaniu WHO dotyczącym zapobiegania chorobom dzięki zdrowemu środowisku, gdzie szacuje się, że narażenie na zanieczyszczenie powietrza prowadzi co roku do ponad 400 000 przedwczesnych zgonów w UE, gdzie jest to tylko droga oddechowa.

CZYM JEST WWA

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne towarzyszą człowiekowi przez cały czas. Jest to grupa kilkuset organicznych związków chemicznych, które zawierają minimum dwa pierścienie aromatyczne, każdy pierścień składa się z atomów węgla i wodoru. Związki należące do tej grupy różnią się nie tylko ilością pierścieni, ale również pozycjami w jakich się łączą. Poniżej wybrane przykłady wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych.

Strukturformeln der Rylen-Farbstoffe Birk1905

Według badań związki zaliczane jako WWA nigdy nie występują jako pojedyncze pierścienie.

ŹRÓDŁA WWA

WWA dzieli się zazwyczaj ze względu na pochodzenie. Wyróżniamy źródła naturalne i antropogeniczne. W środowisku powstają podczas naturalnych procesów pirolizy takich jak pożary lasów i łąk czy w ramach aktywności wulkanicznej. Innymi naturalnymi źródłami WWA są syntezy prowadzone przez glony morskie, proces powstawania ropy naftowej i węgla oraz w procesach biosyntezy w mikroorganizmach czy przemian związków próchnicznych. Działalność człowieka ma również swój całkiem niemały kawałek tortu jeśli chodzi o wytwarzanie WWA. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne pochodzące z działalności człowieka mają swoje źródło w działalności przemysłu ciężkiego związanego z przetwarzaniem węgla i ropy naftowej (np. koksownie, rafinerie, huty żelaza, aluminium i miedzi), lotnych pyłach i popiołach powstających ze spalania paliw lub utylizacji odpadów, dymie papierosowym, produktach niecałkowitego spalania paliw kopalnych oraz drewna używanych w przemyśle, do ogrzewania domów oraz napędzania pojazdów mechanicznych (ilość wydzielanych WWA zależna jest od jakości stosowanych paliw). Jak możemy zauważyć po źródłach pochodzenia antropogenicznego, większość WWA przedostaje się do środowiska w ramach tzw. niskiej emisji, więc jego największe stężenia jest właśnie w naszym otoczeniu i to otoczeniu o dość wysokim zagęszczeniu mieszkańców.

ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z EKSPOZYCJI NA WWA

WWA w otaczającym nas świecie występują powszechnie. WWA w postaci obecnej w środowisku nie wykazują szkodliwości dla organizmów żywych. Związki te stają się toksyczne dopiero w wyniku aktywacji metabolicznej. Nie oznacza to jednak, że nie stanowią dla nas zagrożenia. Do naszego organizmu WWA mogą przedostać się jedną z trzech dróg: drogą pokarmową wraz z pokarmem który spożywamy, oddechową razem z powietrzem którym oddychamy oraz drogą dermalną (przez skórę). Aktywacja WWA następuje u nas głównie w wątrobie, w której, jak i inne substancje jest w naszym organizmie metabolizowane. Metabolity WWA wykazują działanie teratogenne, cytotoksyczne, immunotoksyczne, mutagenne oraz kancerogenne. Mimo że jest to tylko pięć pojęć, to faktyczne zagrożenie z działania WWA uświadomić sobie można po wyjaśnieniu każdego z nich. Działanie teratogenne wpływa niekorzystnie na rozwój płodu i prowadzi do różnych nieprawidłowości, takich jak wady fizyczne, anomalie czy malformacje, czyli zmiany w narządach. Działanie cytotoksyczne może prowadzić do zahamowania wzrostu albo wzmożonej replikacji określonej populacji komórek bądź ich śmierci. Działanie immunotoksyczne wpływa na aktywność układu odpornościowego przez jego nadmierne pobudzenie lub obniżenie jego aktywności, co niesie za sobą ujemne skutki zdrowotne. Działania mutagenne skutkują wywołaniem dziedzicznych zmian genetycznych lub zwiększają częstość ich występowania, co za tym idzie, działają nie tylko na nas, ale również na nasze potomstwo. Działania kancerogenne tzw. rakotwórcze to procesy powodujące powstawanie nowotworów lub zwiększające częstotliwość jego występowania.

NADCHODZĄCA ZIMA

Trwający kryzys surowcowo-energetyczny sprawia, że nadchodzący sezon grzewczy stoi pod wieloma znakami zapytania. Szczególnie zaniepokojenie wykazują gospodarstwa, które ogrzewają się samodzielnie poprzez piece węglowe. Niezwykle wysokie ceny i braki tego surowca potęgują strach. Przy konieczności ogrzanie swojej rodziny oraz braku odpowiedniego paliwa do używanych piecyków i kominków, mimo ściśle określonych norm w obowiązujących przepisach, zdesperowani ludzie mogą sięgnąć po “alternatywne paliwo”. Spalanie w domowych piecach nawet odpowiedniego paliwa wpływa w sposób znaczący na występowanie WWA w naszym otoczeniu. Używając do ogrzania domu czy mieszkania substancji do tego nieprzeznaczonych bądź słabej jakości, zwielokrotnia to zjawisko. Wystąpienia polityków, będących autorytetem dla wielu ludzi wskazujące zachowania niezgodne z obecnie obowiązującym prawem tj. spalanie wszystkiego poza oponami i śmieciami mogą skutkować dalszym odejściem społeczeństwa od obowiązujących norm. Należy pamiętać, że zanieczyszczenia, które wydostają się do naszego środowiska, poza opisanymi wyżej WWA to również: pyły, metale ciężkie, tlenki (np. azotu i siarki) itd. Obecnie sytuacja, w jakiej znalazło się polskie społeczeństwo oraz osoby zarządzające i szacujące ryzyko ze strony Państwa Polskiego znalazły się w bardzo nieciekawej sytuacji. Z jednej strony zwiększone może być ryzyko zdrowotne przez nieodpowiednie ogrzanie mieszkań czy wywołanie przerw w dostawie energii elektrycznej a z drugiej zwiększenie emisji wielu zanieczyszczeń do otaczającego nas środowiska przez nieodpowiednie działania mające na celu utrzymanie odpowiedniej temperatury, czy dostaw energii.

BIBLIOGRAFIA

Kaczyński: palić „wszystkim poza oponami i podobnymi rzeczami”. A co na to prawo? (tvn24.pl)

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) :: Biotechnologia: e-biotechnologia.pl :: Biotechnologiczny Portal Internetowy-aktualności, artykuły, laboratorium, studia biotechnologiczne.

Wielopierścieniowe Węglowodory Aromatyczne (WWA) jako szczególna grupa związków – budowa, właściwości, zagrożenia – WSSE Kraków

Charakterystyka wielopierścieniowych węglowodorów … — Biblioteka Nauki

BIULETYN PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 405: 5-28, 2003 R. Izabela BOJAKOWSKA CHARAKTERYSTYKA WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH I ICH WYSTĘPOWANIE W ŚRODOWISKU

https://portal.abczdrowie.pl/teratogeny

http://leksykon.pzh.gov.pl/index.php/Cytotoksyczno%C5%9B%C4%87

http://nop.ciop.pl/m6-11/d6-11-10.htm