W rocznicę ataku terrorystycznego na World Trade Center zrzeszający specjalistów z całego świata think-tank GLOBSEC opublikował raport zatytułowany Who Are the European Jihadis? (pl. Kim są europejscy dżihadyści?). Na podstawie życiorysów 197 dżihadystów aresztowanych po 2015 roku grupa badaczy stworzyła swego rodzaju „profil” europejskiego dżihadysty. Szczególną uwagę poświęcono ich kryminalnej przeszłości. Raport zwieńczony został rozmaitymi wnioskami, zarówno dotyczącymi osobowości oraz doświadczeń samych dżihadystów, jak i sugestii związanych z działaniami kontrterrorystycznymi, które zdaniem badaczy państwa z największym odsetkiem aresztowań za przestępstwa terrorystyczne powinny implementować.
CO DOKŁADNIE ZBADANO?
Raport powstał na podstawie danych pochodzących z państw europejskich, które posiadają największą liczbę osób aresztowanych za szeroko rozumiany terroryzm (o szczegółowym podziale poszczególnych przestępstw przeczytać można w kolejnych akapitach). Do tych państw zaliczono: Austrię (11 przebadanych przez GLOBSEC przypadków), Belgię (13), Bułgarię (8), Francję (58), Hiszpanię (31), Holandię (8), Irlandię (2), Niemcy (8), Wielką Brytanię (31) oraz Włochy (27). Według danych Europolu, państwa te od 2015 roku aresztowały więcej niż 20 terrorystów. Na tej podstawie przebadano życiorysy 197 dżihadystów.
WIEK I PŁEĆ
87% przebadanych to mężczyźni, natomiast pozostałe 13% to kobiety. Średnia wieku dżihadystów z przeszłością kryminalną wynosi 30,9 lat, zaś dżihadystów bez kryminalnej przeszłości — 30,5. Najmłodszy terrorysta to 14-latek, z kolei najstarszy to 61-latek. W przypadku kobiet to kolejno 20 oraz 40 lat.
WYKSZTAŁCENIE
Z przebadanych życiorysów wynika jednoznacznie, iż dżihadyści to osoby niewykształcone. Zaledwie 20% miało jakąkolwiek styczność ze szkołą wyższą, 9% ją ukończyło, a tylko 3 osoby (1,5%) obroniły dyplom na poziomie studiów licencjackich. Co ciekawe, wśród dżihadystów-kryminalistów tylko 8% uczęszczało do szkoły wyższej.
ZATRUDNIENIE
W momencie aresztowania 52% kryminalistów-dżihadystów nie było zatrudnionych, natomiast dżihadystów — 40%. Te informacje dotyczą 147 ze 197 przebadanych przypadków, ponieważ pozostałych nie potwierdzono jednoznacznie.
POCHODZENIE
W raporcie zjawisko określono „trójgłową hydrą”:
- terroryści urodzeni w UE — 51%;
- terroryści zewnętrzni, którzy nie spędzali życia w UE — 17%;
- terroryści, którzy obywatelstwo europejskie nabyli dopiero po urodzeniu, ale większość życia spędzili w UE i uznawani są za „naturalizowanych” lub imigrantów I generacji — 11%
W przypadku reszty przebadanych pochodzenia nie udało się jednoznacznie określić. Warto także dodać, że dżihadyści-kryminaliści w 71% byli urodzeni w UE, a aż 89% posiadało obywatelstwo europejskie.
ZAGRANICZNI BOJOWNICY
Oszacowano, że ok. 1/4 (26%) to zagraniczni bojownicy, określani w anglosaskiej nomenklaturze skrótem FTF (ang. foreign terrorist fighters). Zjawisko to polega na wyjeździe z kraju pochodzenia w celu prowadzenia dżihadu w miejscu, gdzie toczy się konflikt (w tym raporcie mowa jest o Iraku oraz Syrii). Bardzo często zdarza się, że osoby te decydują się na powrót do domu.
W których państwach odnotowano najwięcej FTF pośród wszystkich terrorystów?
- Francja — 59%
- Belgia — 19%
- Holandia — 8%
- Austria, Bułgaria — 6%
- Wielka Brytania — 2%
Ustalono również, że połowa była regularnymi bojownikami tzw. Państwa Islamskiego, a pozostali pełnili inne funkcje (propagandyści, „policjanci”, rekrutujący etc.). Istotnym wydaje się fakt, że ok. 50% spośród wszystkich FTF posiadało kryminalną przeszłość.
RADYKALIZACJA + ROLA WIĘZIEŃ
Z badań wynika, że radykalizacja to proces długotrwały i wieloletni. Aż 77% podlegało mu dłużej niż 5 lat, 19% od 5 do 4 lat, a tylko 4% mniej niż pół roku. Pierwsze zetknięcie z radykalną ideologią w 52 przypadkach miało miejsce w gronie rodziny lub przyjaciół (przy czym zauważono, że w 54% to przyjaciele byli radykałami). 47 osób samodzielnie poszukiwała radykalnych treści, 29 osób zetknęło się z nimi w internecie. 21 osób zradykalizowało się przebywając z zakładzie penitencjarnym, przy czym warto podkreślić, że 54% kryminalistów stało się dżihadystami pod wpływem radykalnych współwięźniów, którzy przez cały czas mieli możliwość kontaktowania się z potencjalnymi nowymi bojownikami. 16 osób zostało zrekrutowanych bezpośrednio przez „agentów” organizacji. Więcej o tym zjawisku pisaliśmy jakiś czas temu w tym artykule.
FINANSOWANIE
Finansowanie można podzielić na trzy kategorie: ze źródeł legalnych, nielegalnych oraz mieszanych. Źródła legalne to m.in. oszczędności, wypłaty, świadczenia. Potwierdzono, że 49 osób finansowało działalność w sposób legalny. Źródłami nielegalnymi określamy wszystkie środki pozyskane poprzez popełnienie przestępstwa (kradzieże, rabunki, nielegalny handel etc.). Potwierdzono 6 takich przypadków. 10 przypadków to finansowanie mieszane, a 12 określono jako „inne”. W pozostałych życiorysach nie potwierdzono jednoznacznie, skąd środki pochodziły.
KRYMINALNA PRZESZŁOŚĆ
Kryminalna czy wręcz — gangsterska. 28% było aresztowanych (nie za terroryzm) przed 2015 rokiem. 1/3 przebadanych miała w przeszłości problemy z prawem (włamania, napady, rabunki, kradzieże, nielegalny handel, pranie brudnych pieniędzy, morderstwa, przestępstwa związane z użyciem i posiadaniem broni oraz z materiałami wybuchowymi). Charakter tych przestępstw nie pozwala nazwać ich drobnymi. Oszacowano, że 68% z nich uznać można za ciężkie. Dodatkowo część terrorystów popełniała w przeszłości przestępstwa (nie o charakterze terrorystycznym), które zostały powiązane z organizacjami terrorystycznymi. Autorzy raportu nie bez powodu poświęcają zjawisku kryminalnej przeszłości dżihadystów sporo uwagi. W żadnym wypadku nie stanowią one marginesu, bowiem jest to prawie połowa wszystkich przebadanych przypadków. Rekord pada we Francji, gdzie aż 50% bojowników zidentyfikowano jako kryminalistów. Rola kryminalnej przeszłości zdaje się zatem być nie do przecenienia w ułatwieniu procesu radykalizacji dżihadystów.
WNIOSKI
Terroryści, o których mowa w raporcie, opuszczą europejskie więzienia ok. 2023 roku. Zostali skazani w 2017 roku na średnio 8 lat i 7 miesięcy pozbawienia wolności. To ogromne wyzwanie dla europejskich służb, które nie powinny ignorować żadnego z omówionych powyżej aspektów. Oczywiście, wraz z pozostałymi częściami aparatu państwowego (vide np. oświata). Specjaliści GLOBSEC w swoich sugestiach kładą ogromny nacisk na kontrterroryzm. Ze względu na tak szeroki wachlarz uwarunkowań należy przede wszystkim przeciwdziałać. Zwalczanie natomiast — traktować jako ostateczność.
ŹRÓDŁA:
- raport GLOBSEC Who Are the European Jihadis?
- podcast radia TOK FM „Europa zagrożona dżihadem?” (rozmowa z doktorem Kacprem Rękawkiem, współautorem raportu)
